Prace nad systemem kaucyjnym przyspieszą? Projekt do Sejmu może trafić w czerwcu

Federacja Przedsiębiorców Polskich już od lat apeluje o pilne zakończenie prac nad wdrożeniem w Polsce systemu kaucyjnego. Z drugiej strony są producenci, którzy wyrażają zdanie wręcz przeciwne. I tak, przedstawiciele Polskiej Federacji Producentów Żywności i Browarów Polskich wprost mówią, że 1 stycznia 2025 roku to termin niemożliwy do osiągnięcia.

- Zakłada się, że w przypadku braku uwag ze strony członków Rady Ministrów projekt powinien trafić pod obrady Sejmu w czerwcu - twierdzi tymczasem wiceminister klimatu i środowiska Jacek Ozdoba w odpowiedzi na interpelację.

Tego typu systemy działają już w Europie w dwunastu krajach, a kolejne dążą do wprowadzenia go. Kolebką europejskiego systemu kaucyjnego jest Skandynawia. To właśnie w tych państwach system ten zaczął funkcjonować jako pierwszy. Pierwszym krajem pod tym względem była Szwecja, która ów system wprowadziła już w 1984 roku.

W Niemczech kaucja wynosi 0,25 euro (ok. 1,17 zł) za opakowanie, w Chorwacji 0,07 euro (ok. 33 gr), natomiast w Finlandii wysokość opłaty zależy od rodzaju butelki. W Polsce wyniesie ona 0,5 zł, niezależnie od rodzaju opakowania. Oznacza to, że o tyle więcej zapłacimy za napój, piwo lub wino objęte nowym systemem.

Za granicą dużą popularnością cieszą się recyklomaty, które zbierają nawet do 90 proc. opakowań po napojach. Urządzenia tego typu znajdują się m.in. na Litwie.

Na postępy w pracach nad polskimi przepisami w tej sprawie niewątpliwie czeka Bruksela. W dniu 12 czerwca 2019 r. opublikowano Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904, która ma na celu zmniejszenie wpływu niektórych wyrobów plastikowych na środowisko, ze szczególnym uwzględnieniem zanieczyszczania środowisk morskich przez odpady plastikowe.

Objętość plastiku w oceanach i morzach stale się zwiększa, powodując szkody dla ekosystemów, różnorodności biologicznej i potencjalnie zdrowia ludzi. Plastikowe resztki można znaleźć w różnych gatunkach morskich, takich jak żółwie morskie, wieloryby, ptaki, ryby i skorupiaki, które wchodzą w skład ludzkich łańcuchów pokarmowych. Dodatkowo, odpady plastikowe negatywnie wpływają na działalność taką jak turystyka, rybołówstwo i żegluga. Wreszcie - cenne materiały są tracone zamiast być ponownie wykorzystywane.

Plastik stanowi 80-85 proc. wszystkich odpadów morskich znalezionych na plażach, a jednorazowe wyroby plastikowe stanowią 50 proc. zanieczyszczenia morskiego. Najczęściej spotykanymi jednorazowymi przedmiotami plastikowymi na plażach w Europie są butelki napojowe oraz ich korki i nakrętki.

W Polsce zaproponowano projekt ustawy, który ma na celu wprowadzenie obowiązku selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych z jednorazowych plastikowych butelek na napoje o pojemności do 3 litrów. Ta ustawa wykracza poza wymogi ze wspomnianej dyrektywy unijnej. Chodzi tu o zmianę w Ustawie o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania odpadami i opłat produktowych oraz innych ustaw. Producenci wprowadzający produkty w opakowaniach mają obowiązek zarządzania odpadami powstałymi z ich opakowań.

Aby zapewnić wysoki poziom selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych z wyżej wymienionych pojemników, zaleca się wprowadzenie systemu zwrotu depozytu dla opakowań plastikowych na napoje. Projekt ustawy precyzuje wymagania dotyczące wprowadzania i funkcjonowania systemu zwrotu depozytu przez przedsiębiorstwa w celu wsparcia zbierania opakowań.

UE nakłada obowiązek zapewnienia selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych z jednorazowych plastikowych butelek na napoje o pojemności do 3 litrów, w tym ich korków i nakrętek, na poziomie 77 proc. do 2025 r. i 90 proc. do 2029 r.

Proponowana ustawa sugeruje również wprowadzenie systemu zwrotu depozytu dla opakowań szklanych. Obecnie systemy zwrotu szkła wielokrotnego użytku działają na stosunkowo dużą skalę, a  jednorazowe butelki szklane są skutecznie zbierane przez systemy miejskie. Dlatego prawem uregulowane systemy zwrotu depozytu obejmą tylko wielokrotnego użytku butelki szklane na napoje o pojemności do 1,5 litra.

Nowe przepisy będą wymagać, by każdy sklep detaliczny o powierzchni sprzedaży powyżej 100 metrów kwadratowych przyjmował puste opakowania i odpady opakowaniowe objęte systemem zwrotu depozytu i zwracał depozyty. Takie sklepy mają wystarczającą przestrzeń do przechowywania zebranych opakowań. Mniejsze jednostki detaliczne mogą oczywiście również dobrowolnie przyjmować i zwracać depozyty.

Poprzez wprowadzenie systemów zwrotu depozytu i zwiększenie selektywnego zbierania, przepisy mają na celu zmniejszenie zanieczyszczenia, zwiększenie odzysku surowców i zapewnienie efektywnego wykorzystania zasobów. Te środki promują zrównoważony rozwój środowiska, chronią różnorodność biologiczną i zapewniają jasne i jednolite wytyczne dla systemu zwrotu depozytu w całym kraju.

Opracował KM