Programy Ramowe - niedoceniane fundusze do wzięcia

Środki z Unii były ważnym stymulatorem rozwoju polskiej gospodarki w ciągu ostatnich lat. I nadal tak będzie - Polska jest największym beneficjentem obecnej perspektywy budżetowej. Środki z niej pochodzące podzielono wstępnie na sześć Programów Operacyjnych i 16 programów regionalnych.

To powszechnie dostępna wiedza. Znacznie mniej przedsiębiorców wie, że możliwe jest pozyskanie z UE dodatkowych pieniędzy. Są one jednak dzielone bezpośrednio przez Brukselę i pochodzą z tak zwanych Programów Ramowych UE.

W poprzednich latach były one podstawowym narzędziem finansowania badań i rozwoju technologicznego. W obecnej perspektywie pojawiły się również programy obejmujące inne dziedziny gospodarki. Gra toczy się o niemałe pieniądze.

UE przewidziała 4 programy ramowe. Największe z nich to COSME (Programme for the Competitiveness of Enterprises and SME`s - Program na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw oraz MŚP) z budżetem 2,3 mld euro, i Horyzont 2020, wspierający badania i rozwój - z budżetem 77 mld euro. Oba już wystartowały. W tym roku dołączają do nich Program Na Rzecz Zatrudnienia i Innowacji Społecznych EaSI oraz Kreatywna Europa, skierowana do tak zwanego przemysłu kreatywnego, czyli m.in. kultury i sztuki.

Największy i najbardziej priorytetowy jest Horyzont 2020. To największy w historii UE program wspierający badania naukowe i innowacje. Obejmuje trzy dotychczas odrębne programy wspierania badań na poziomie unijnym: 7. Program Ramowy UE w zakresie badań, rozwoju technologicznego i demonstracji, dotyczącą innowacyjności część Programu Ramowego na Rzecz Konkurencyjności i Innowacji (CIP) oraz działania Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii (EIT).

Wsparcie w ramach programu Horyzont 2020 skoncentruje się na trzech podstawowych celach: "Doskonała baza naukowa", "Wiodąca pozycja w przemyśle" i "Wyzwania społeczne". Realizacja pierwszego będzie polegała na wspieraniu najzdolniejszych i finansowaniu współpracy badawczej (także poprzez granty dla naukowców w ramach tak zwanego Działania "Maria Skłodowska-Curie"). Priorytet "Wiodąca rola w przemyśle" obejmuje wsparcie dla technologii informacyjno-komunikacyjnych, nanotechnologii, materiałów zaawansowanych, biotechnologii, zaawansowanych metod produkcji oraz sektora badań kosmosu. A cele społeczne? W programie Horyzont 2020 brane będą pod uwagę również kwestie społeczne (zdrowie, dobrostan), a także ekologiczne i klimatyczne.

W programie Horyzont 2020 działają instrumenty finansowe znane pod nazwą InnovFin. W ramach InnovFin Large Projects (ma zasilać innowacyjne projekty realizowane przez duże przedsiębiorstwa oraz uczelnie) publiczne instytucje badawcze mogą ubiegać się o pożyczki i gwarancje Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI) o wartości od 25 do 300 mln euro. InnovFin MidCap Growth Finance to instrument przeznaczony dla firm zatrudniających do 3 tys. pracowników, w tym MŚP. W tym przypadku EBI oferuje pożyczki (uprzywilejowane, warunkowe i mezzanine) od 7,5 do 25 mln euro.

Zadaniem InnovFin MidCap Guarantee pozostaje wsparcie innowacyjnych przedsiębiorstw zatrudniających do 3 tys. osób w dostępie do finansowania dłużnego o wartości do 50 mln euro. Posłużą temu gwarancje EBI przeznaczone dla pośredników finansowych.

InnovFin SME Guarantee zapewni możliwość finansowania dla innowacyjnych MŚP oraz przedsiębiorstw poniżej 500 zatrudnionych, o wartości od 25 tys. do 7,5 mln euro. Prócz instrumentów pożyczkowych i gwarancyjnych w programie Horyzont 2020 uwzględniony został instrument kapitałowy InnovFin SME Venture Capital, który oferować będzie finansowanie inwestorskie dla VC.

Ponieważ Horyzont 2020 jest programem okołounijnym, ma ponadnarodowy charakter: finansowane będą projekty realizowane przez konsorcja złożone z co najmniej trzech partnerów z trzech różnych państw członkowskich UE. Informacje o ogłaszanych przez Komisję Europejską konkursach można uzyskać w Krajowych Punktach Kontaktowych.

Przeznaczony dla najmniejszym firmom program COSME stanowi kontynuację programu CPI z poprzedniej perspektywy budżetowej (ale większość działań z programu CPI przejął program Horyzont 2020, który z COSME się uzupełnia); w obecnej jego postaci pozostały działania ułatwiające małym i średnim firmom dostęp do finansowania i ich ekspansje na zagraniczne rynki.

COSME jest plikiem instrumentów finansowych, z których najważniejsze to: Instrument Gwarancji Kredytowych (LGF) i Instrument Kapitałowy dla Wzrostu (EFG). Kluczową instytucją jest tu Europejski Fundusz Inwestycyjny, który będzie udzielał bezpłatnych gwarancji instytucjom finansowym oferującym swe produkty dla sektora MŚP.

W przypadku LGF gwarancje będą dostępne dla banków, firm leasingowych itp. Instrument EFG przewidziany jest raczej dla funduszy podwyższonego ryzyka i instytucji oferujących finansowanie pośrednie. Szczególna uwaga będzie poświęcona MŚP prowadzącym działalność międzynarodową.

W tej perspektywie budżetowej pojawił się również program Kreatywna Europa. Jego zadanie: wsparcie dla kultury, w tym kinematografii, telewizji, muzyki, literatury. Jego budżet opiewa na 1,46 mld euro. Będzie się z niego dofinansowywało między innymi produkcję filmową, ale i tworzenie gier komputerowych. Komisja Europejska zakłada, iż program ten umożliwi dofinansowanie przynajmniej 250 tys. artystów i osób zawodowo zajmujących się kulturą.

Bezrobocie w pokryzysowej Europie jest wciąż istotnym problemem, więc instrumenty wspierające zwiększanie zatrudnienia pojawiają się praktycznie we wszystkich programach. Jednym z nich jest Europejski program na rzecz zatrudnienia i innowacji społecznych.

Programy ramowe były nieco niedoceniane przez polskich przedsiębiorców. A może nie potrafili oni z nich korzystać? 7. Program Ramowy UE w dziedzinie badań, rozwoju technologicznego i demonstracji można uznać za umiarkowany sukces - liczba polskich wniosków, zarówno tych aplikujące, jak i zakwalifikowanych, oscylowała ledwie wokół 2 proc. ogółu zgłoszonych.

Nie lepiej zaczął się Horyzont 2020 - według danych na 25 lutego w 79 konkursach H2020 wzięło udział 1828 wnioskodawców (niespełna 2 proc. ogółu). Jeszcze mniejszy jest udział w dofinansowaniu - około 1 proc.

Być może właśnie to odzwierciedla poziom polskiej innowacyjności. A być może winne jest stereotypowe przekonanie, że starając się o pieniądze bezpośrednio w Brukseli trudno liczyć na sukces, bo środki z programów ramowych trafiają jedynie do firm-gigantów. Tymczasem szanse są. Dla dobrych projektów - nawet spore.

Adam Sofuł

Więcej informacji w portalu "Wirtualny Nowy Przemysł"