Projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych

Przedkładana regulacja zmierza do stabilizacji rozwiązań dotyczących świadczeń emerytalnych przysługujących żołnierzom zawodowym i funkcjonariuszom służb mundurowych.

Projekt przewiduje objęcie zaopatrzeniowym systemem emerytalnym wszystkich żołnierzy zawodowych i funkcjonariuszy służb mundurowych, a więc również tych, którzy obecnie korzystają z powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych, ponieważ wstąpili do służby po 1 stycznia 1999 roku.

Ponadto proponuje się wprowadzenie nowych zasad obliczania emerytury dla osób, które po raz pierwszy wstąpiły do służby po 1 stycznia 1999 roku i oprócz okresów służby mają także staż pracy "cywilnej", podlegającej ubezpieczeniom społecznym.

Oprócz tych zasadniczych zmian systemowych, zaproponowano rozwiązanie kilku problemów pominiętych dotychczas w ustawowych regulacjach. Jednym z ważniejszych jest kwestia opłacenia składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe żołnierzy zawodowych i funkcjonariuszy służb mundurowych, którzy zostali zwolnieni ze służby i nie nabyli prawa do świadczeń z zaopatrzeniowego systemu emerytalnego.

Objęcie wszystkich żołnierzy i funkcjonariuszy służb mundurowych zaopatrzeniowym systemem emerytalnym

Aby zrealizować ten cel proponuje się:

- zniesienie wobec ww. osób obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym;

- zniesienie istniejącego w przepisach szczególnych podziału na żołnierzy zawodowych i funkcjonariuszy służb mundurowych podlegających i nie podlegających ubezpieczeniom społecznym;

- przeliczenie wypłacanych wspomnianym osobom uposażeń i innych świadczeń pieniężnych w taki sposób, aby kwoty uposażeń i ww. świadczeń nie były niższe niż przed dokonaniem tej operacji;

- umożliwienie nabycia przez ww. osoby, które przed wejściem w życie ustawy nabyły prawo do renty szkoleniowej lub renty z tytułu niezdolności do pracy z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, prawa do świadczeń odpowiednio z wojskowego lub policyjnego systemu zaopatrzenia emerytalnego, w razie zgłoszenia przez te osoby wniosku do właściwego organu emerytalnego;

- ustalenie na nowo wysokości renty rodzinnej przysługującej uprawnionym członkom rodziny ww. osób.

Zmiana zasad przyznawania i obliczania emerytury wojskowej i policyjnej

Proponuje się, aby prawo do emerytury wojskowej lub policyjnej było przyznawane na wniosek zainteresowanego, a nie jak obecnie - z urzędu.

Osoba, która przed 2 stycznia 1999 roku pozostawała w służbie, ale ma też staż ?cywilny" i z tego tytułu podlega ubezpieczeniu społecznemu, będzie sama wybierać, czy chce mieć emeryturę ?mundurową" czy wypłacaną z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Jeśli po zwolnieniu ze służby zgłosi wniosek o emeryturę policyjną lub wojskową, będzie miała tę emeryturę obliczoną według dotychczasowych, obecnie obowiązujących zasad.

W przypadku żołnierzy i funkcjonariuszy, którzy wybiorą emeryturę "mundurową", a są członkami otwartego funduszu emerytalnego, środki zgromadzone na rachunku w tym funduszu z tytułu ubezpieczenia emerytalnego będą przekazywane budżetowi państwa.

Prawa do emerytury wojskowej lub policyjnej nie będzie miała osoba, która wybrała emeryturę "cywilną" i ma ustalone prawo do emerytury na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z FUS, obliczoną z uwzględnieniem okresów służby zawodowej. Jeśli jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego, będzie miała prawo także do emerytury dożywotniej.

Proponuje się, aby w wymiarze emerytury wojskowej i policyjnej przyznawanej osobie, która wstąpiła do służby po raz pierwszy po 1 stycznia 1999 roku, były uwzględniane wg obecnych stawek wymiaru, wyłącznie okresy służby. Osoba, która oprócz okresów służby ma także okresy ubezpieczenia z tytułu zatrudnienia lub innej działalności podlegającej ubezpieczeniom społecznym, miałaby prawo do pobierania dwóch emerytur: wojskowej lub policyjnej, z tytułu służby i emerytury z FUS z tytułu pracy "cywilnej". Jeśli jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego, miałaby także prawo do emerytury dożywotniej.

Ubezpieczenie społeczne żołnierzy zawodowych i funkcjonariuszy służb mundurowych, którzy nie nabyli prawa do świadczeń z systemu zaopatrzenia emerytalnego

Obecnie żołnierze zawodowi i funkcjonariusze służb mundurowych, którzy pozostawali w służbie 1 stycznia 1999 roku, a więc którzy nie podlegali od tej daty obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, w razie odejścia ze służby przed nabyciem prawa do świadczeń z systemu zaopatrzenia emerytalnego, nie mają uwzględnionego okresu po 1 stycznia 1999 roku, jako okresu ubezpieczenia. Tym samym nie mogą za ten okres nabyć prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Przewiduje się opłacenie za ten okres składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Składki te zostaną zwaloryzowane, a następnie przekazane do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Zmiana zasad prawa do pobierania świadczenia przy ponownym powołaniu lub wstąpieniu do służby wojskowej lub służby w Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Straży Granicznej, Biurze Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służbie Więziennej

W przypadku ponownego wstąpienia lub powołania świadczeniobiorcy do służby, prawo do emerytury zostaje zawieszone. Emeryt mundurowy będzie mógł po ponownym zwolnieniu ze służby:

- pobierać świadczenie do tej pory zawieszone oraz wystąpić do organu emerytalnego z wnioskiem o ponowne ustalenie wysokości emerytury z doliczeniem nie uwzględnionego dotychczas okresu służby (w tym przypadku podstawa wymiaru emerytury nie ulega zmianie),

- wystąpić do organu emerytalnego z wnioskiem o ustalenie nowej podstawy wymiaru świadczenia oraz o ponowne ustalenie jego wysokości poprzez doliczenie nie uwzględnionych dotąd w wymiarze świadczenia okresów służby.

W przypadku wstąpienia do służby wojskowej świadczeniobiorcy policyjnego, emerytura policyjna zostaje zawieszona. Po zwolnieniu ze służby wojskowej zainteresowany będzie miał ustalone prawo do emerytury wojskowej. Będzie mógł wybrać emeryturę wojskową lub policyjną.

Analogiczne rozwiązania przewidziano w przypadku wstąpienia emeryta wojskowego do służby w Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Straży Granicznej, Biurze Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej lub w Służbie Więziennej.

Określenie podstawy wymiaru rent inwalidzkich dla funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej i Biura Ochrony Rządu pozostających w służbie kandydackiej

Przewiduje się rozszerzenie zakresu podmiotowego przepisu określającego podstawę wymiaru renty inwalidzkiej dla ww. funkcjonariuszy, pozostających w służbie kandydackiej Tym samym zostaną ujednolicone zasady ustalania podstawy wymiaru renty inwalidzkiej dla wszystkich funkcjonariuszy służby kandydackiej.

Doprecyzowanie zasad waloryzacji świadczeń

W systemie zaopatrzenia emerytalnego służb mundurowych wymiar świadczenia ustala się na dzień zwolnienia ze służby.

W jednostkowych przypadkach, w okresie między dniem zwolnienia ze służby a ustaleniem prawa do świadczenia przez organ emerytalny, emerytury i renty inwalidzkie waloryzuje się.

Jeżeli inwalidztwo jest następstwem urazów doznanych w czasie pełnienia służby lub chorób powstałych w tym czasie, zainteresowany nabywa prawo do mundurowej renty inwalidzkiej.

W przypadku, gdy inwalidztwo nastąpiło w wyniku urazów doznanych w ciągu 18 miesięcy po zwolnieniu ze służby i emerytura i renta były waloryzowane, świadczenie tej osoby będzie zaniżone w stosunku do świadczeń osób zwolnionych tego samego dnia, bowiem ich świadczenia podlegały waloryzacji.

Przewiduje się, że w przedstawionej sytuacji podstawa wymiaru świadczenia będzie podlegała wszystkim kolejnym waloryzacjom, aż do dnia ustalenia prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej przez organ emerytalny.

Dostosowanie przepisów z zakresu zaopatrzenia emerytalnego służb mundurowych do przepisów z zakresu ubezpieczenia społecznego

Przewiduje się m.in.:

- możliwość doliczenia do wysługi emerytalnej okresów nieopłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, w przypadku gdy zainteresowany przekroczył w roku kalendarzowym kwotę rocznej podstawy składek na te ubezpieczenia;

- dokonywanie wypisów z treści orzeczenia przez właściwe komisje lekarskie;

- dostosowanie nazewnictwa organów orzekających o niezdolności do pracy do obecnie obowiązującego w systemie ubezpieczeń społecznych;

- przesyłanie pism i decyzji zwykłą przesyłką listową;

- skrócenie z trzech do jednego miesiąca, za jaki następuje wypłata świadczenia w razie zgłoszenia wniosku w sprawie świadczenia;

- doprecyzowanie zasad zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń.

Zmiana zasad podwyższania emerytur mundurowych

Proponowane zmiany pozwalają na podwyższanie emerytur mundurowych z tytułu służby w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, niezależnie od tego, w jakiej formacji mundurowej pełniona była ww. służba.

Doprecyzowanie zasad tworzenia funduszu socjalnego

Doprecyzowuje się zasady tworzenia i funkcjonowania funduszy socjalnych, tworzonych dla osób uprawnionych do mundurowego zaopatrzenia emerytalnego oraz dla członków ich rodzin, poprzez wyodrębnienie rachunku bankowego, na którym będą gromadzone te środki.

Proponowane zmiany pozwolą - co w obecnym stanie prawnym nie jest możliwe - na zwiększenie środków funduszu z tytułu odsetek od tego funduszu, lokowanego na rachunkach pozabudżetowych, oraz z tytułu darowizn i zapisów osób fizycznych i prawnych.

Proponowane zmiany są analogiczne do rozwiązań określonych w przepisach o zakładowym funduszu socjalnym.

W 2003 roku projektowana regulacja powinna spowodować dodatnie saldo rozliczeń. W najbliższych latach będzie ono jeszcze bardziej korzystne niż w roku 2003.

Kwota 456,7 mln zł to kwota o jaką łącznie zmniejszyłyby się wydatki zainteresowanych resortów po reformie systemu emerytalnego służb mundurowych.