Skarga pauliańska - sposób na nielojalnego dłużnika

Wierzyciel może skutecznie podważyć nieuczciwą czynność prawną dokonaną przez dłużnika z osobą trzecią, jeżeli spełnionych jest kilka warunków. Kluczową przesłanką przy kwestionowaniu nielojalnych działań dłużnika jest wykazanie, że efektem takiego zachowania jest pokrzywdzenie wierzyciela.

Stan taki będzie miał miejsce, jeżeli wskutek czynności prawnej, dłużnik stał się niewypłacalny (tj. niezdolny do wywiązania się ze zobowiązania względem wierzyciela) całkowicie lub w większym stopniu, niż był przed jej dokonaniem. Jednocześnie, by zakwestionować czynność wierzyciela, koniecznym jest, by osoba trzecia uzyskała, kosztem niezaspokojenia wierzyciela, korzyść majątkową.

By skorzystać ze skargi pauliańskiej^*, należy także wykazać, że dłużnik miał świadomość, iż godzi w interesy wierzyciela, a osoba trzecia, która otrzymała korzyść, wiedziała o tym lub z łatwością mogła się dowiedzieć.

Przyjmuje się, że jeżeli wskutek krzywdzącej wierzycieli czynności prawnej dłużnika, korzyść majątkową uzyskała osoba będąca w bliskich z nim stosunkach (lub będąca z nim w stałych stosunkach gospodarczych) domniemywa się, że wiedziała ona o nieuczciwych zamiarach dłużnika.

Jednocześnie warto wiedzieć, że prawo stoi po stronie wierzyciela, jeśli dłużnik dokonał na rzecz osoby trzeciej czynności bezpłatnej. Bowiem gdy dłużnik w chwili dokonywania darowizny był niewypłacalny lub stał się niewypłacalny wskutek dokonania darowizny, to domniemywa się, że działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Pokrzywdzony wierzyciel ma pięć lat na wystąpienie do sądu z pozwem przeciwko osobie trzeciej, o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną. Termin ten liczony jest od dnia dokonania kwestionowanej czynności. Nie ma przy tym znaczenia, kiedy wierzyciel dowiedział się o dokonaniu czynności czy też o jej krzywdzącym go charakterze. Pokrzywdzeni wierzyciele nie powinni jednak odkładać obrony swych interesów na ostatnią chwilę. Termin na złożenie skargi nie podlega przywróceniu.

Jeżeli sąd uwzględni pozew przeciwko osobie trzeciej, wierzyciel będzie mógł prowadzić egzekucję należności swojego dłużnika także ze składników majątkowych należących do osoby trzeciej.

Należy jednocześnie podkreślić, że pokrzywdzony wierzyciel ma pierwszeństwo przed innymi wierzycielami osoby trzeciej w dochodzeniu zaspokojenia z przedmiotów majątkowych, których wyzbył się dłużnik.

- - - - -

* Skarga pauliańska (także roszczenia pauliańskie, z łac. actio Pauliana) - rodzaj powództwa, którego treścią jest żądanie uznania danej czynności prawnej za bezskuteczną w stosunku do wierzyciela, którego sytuacja pogorszyła się wskutek tej czynności.

Instytucja ta wywodzi się z prawa rzymskiego. Jej rozwój był związany z przesuwaniem odpowiedzialności dłużnika z osobistej na majątkową. W polskim prawie skargę pauliańską przewidywały m.in. uchwała wielkopolska z 1400 r., konstytucja sejmowa z 1506 r., Zwód Goryńskiego z 1540 r. i Statuty Litewskie.

(wiki)