Śluby cywilne do powtórki
Samorządowcy lekceważą następstwa prawne funkcjonowania kierowników USC powołanych bez konkursu. Zawarcie związku małżeńskiego przed niewłaściwie powołanym urzędnikiem USC nie wywołuje skutków prawnych. Małżeństwa takie mogą żądać zadośćuczynienia od jednostki samorządu terytorialnego lub Skarbu Państwa.
Od pół roku w Bytomiu funkcjonuje kierownik USC powołany na to stanowisko bez konkursu. Wojewoda śląski wniósł w tej sprawie skargę do sądu, zarzucając radzie miejskiej działanie niezgodne z prawem. Jeśli wojewódzki sąd administracyjny przyzna mu rację, kilkaset ślubów oraz czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego będzie nieważnych. O podobnej sprawie Gazeta Prawna informowała w połowie maja tego roku, ostrzegając, że należy przeprowadzić konkurs.
- Skoro kierownik USC w myśl ustawy o pracownikach samorządowych nie jest wyłączony spod procedury konkursowej, to powinien być przeprowadzony otwarty konkurs, a dopiero później należało wybraną osobę powołać uchwałą rady miejskiej - tłumaczy Krzysztof Nowak, dyrektor wydziału nadzoru prawnego i właścicielskiego Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego.
Dodaje, że na miejscu prezydenta Bytomia skorzystałby z możliwości osobistego wykonywania obowiązków kierownika USC.
Radni nie zmieniają zdania
- Rada miejska uznała, że skarga wojewody jest nieuzasadniona. Stosując w pierwszej kolejności przepisy ustawy o pracownikach samorządowych, odbiera się radzie miejskiej kompetencje do powołania kierownika USC - mówi Katarzyna Krzemińska-Kruczek, rzecznik prasowy UM w Bytomiu.
Zdaniem prof. Zbigniewa Radwańskiego nie można odstępować od zasady, że tylko ważnie powołany funkcjonariusz państwowy może dokonywać czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego.
Kłopotliwe przepisy
Wszystkiemu winne są niespójne przepisy. Ich interpretacją dwukrotnie zajął się Sąd Najwyższy oraz Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie oraz w Łodzi. Kierownikiem USC z mocy prawa jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Rada gminy może jednak w drodze uchwały powołać innego kierownika USC lub zastępcę. SN uznał, że powołanie oznacza powierzenie wykonywania obowiązków (funkcji), a nie podstawę nawiązania stosunku pracy (19 stycznia 2001 r. I PKN 480/99).
Podobne stanowisko zajął WSA w Lublinie w wyroku z 22 czerwca 2006 r. (III. SA/Lu 154/06), w którym utrzymał w mocy rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody lubelskiego stwierdzające nieważność uchwały rady miejskiej w Józefowie o powołaniu kierownika USC bez konkursu. W piątek zapadł też wyrok w Łodzi.
- Sąd oddalił skargę gminy Koluszki na rozstrzygniecie wojewody łódzkiego, który unieważnił nieprawidłową uchwałę o powołaniu zastępcy kierownika USC w Koluszkach (III SA/Łd514/07) - wskazuje Elżbieta Staszyńska, dyrektor wydziału organizacji i nadzoru w łódzkim urzędzie wojewódzkim.
Skutki prawne
- Moc prawną ma tylko taki związek małżeński, który został zawarty przed kierownikiem USC (art. 1 par. 1 k.r.o.). Dokonanie aktu zawarcia małżeństwa przed innym pracownikiem USC nie wywołuje skutków prawnych, bowiem nie została zachowana jedna z przesłanek zawarcia małżeństwa - wyjaśnia Aleksandra Zadrożna, adwokat specjalizujący się w problematyce prawa rodzinnego z Kancelarii Adwokackiej Aleksandra Zadrożna.
Jej zdaniem nie można tej czynności w żaden sposób zalegalizować.
Zadośćuczynienia za krzywdy
- Jeśli ten stan trwa w Bytomiu od pół roku, to powstaje pytanie o szkody, które powstały. W tym czasie ludzie przekonani, że są małżeństwem, mogli zaciągnąć kredyty i poczynić inne ważne inwestycje. Według mnie wszystkie czynności, które dokonywali wspólnie jako małżonkowie - rozporządzanie mieniem, zaciąganie zobowiązań - są nieważne - uważa Mikołaj Budzikowski, prawnik specjalizujący się w sprawach rodzinnych.
W Józefowie niedoszłe małżeństwo otrzymało 5 tys. zł odszkodowania od miasta tytułem zwrotu kosztów wesela.
Ewa Grączewska-Ivanova
