Specjalne Strefy Ekonomiczne w Polsce

Po przystąpieniu Polski do UE zainteresowanie inwestorów specjalnymi strefami ekonomicznymi jest nadal olbrzymie mimo czarnych scenariuszy pisanych przez pesymistów. Na liście przedsiębiorstw inwestujących w SSE są: Gillette, Motorola Eletronics Polska, Comarch, Mann Stars Trucks&Busses, Toyota, General Electric, Bauer, Philips. SSE są ciągle poważnym magnesem dla inwestorów zagranicznych, zwłaszcza z USA, Niemiec, Japonii i Austrii. Dla maksymalnego wykorzystania stref, rząd podjął ostatnio decyzję o poszerzeniu katalogu działalności, na które wydaje się zezwolenia, o sektor nowoczesnych usług - Business Process Offshoring (BPO). Są to usługi z dziedziny księgowości, zarządzania zasobami ludzkimi, administracji, technologii teleinformatycznych.

Zasady

W latach 90 XX wieku główną ideą tworzenia specjalnych stref ekonomicznych było przełamywanie monokultury przemysłu i dywersyfikacja struktury produkcji w poszczególnych regionach. Powstawanie SSE miało prowadzić do złagodzenia strukturalnego bezrobocia oraz - dzięki zastosowaniu pakietu zachęt finansowych i skierowaniu tam nowych inwestycji - do zdynamizowania rozwoju społeczno-ekonomicznego w wybranych regionach kraju. Specjalną strefę ekonomiczną można opisać jako pewnego rodzaju enklawę na terytorium państwa, gdzie nie mają zastosowania przepisy regulujące krajową działalność gospodarczą. Obowiązują tu korzystniejsze warunki administracyjno-prawne, umożliwiające szybszy zwrot z zainwestowanego kapitału. Podstawą do korzystania z pomocy publicznej w SSE jest zezwolenie wydawane przez Zarządzającego strefą w drodze przetargu lub rokowań. Na terenie stref można prowadzić działalność bez zezwolenia, ale dochody z tej działalności nie podlegają zwolnieniu z podatku dochodowego.

W grudniu 1994 r. weszła w życie ustawa o specjalnych strefach ekonomicznych (Dz.U. nr 123, poz. 600 z 20 października 1994 r. z późniejszymi zmianami), dająca możliwość tworzenia stref o różnym charakterze. W oparciu o tę ustawę w latach 1995?1997 Rada Ministrów utworzyła 17 specjalnych stref ekonomicznych, w tym dwa parki technologiczne. Obecnie funkcjonuje ich 14.

Zastrzeżenia

Na podstawie przepisów ustawy o SSE, obowiązujących do końca 2000 roku, przedsiębiorca, który uzyskał zezwolenie na prowadzenie działalności gospodarczej w strefach do 31 grudnia 2000 roku i spełnił jego warunki, był uprawniony do ulg w podatku dochodowym w wysokości 100 proc. naliczonych podatków przez pierwszych 10 lat działalności gospodarczej w strefie oraz 50 proc. zwolnienia przez lata następne, aż do końca istnienia strefy. Ponadto do końca 2000 roku zwolniony był z mocy ustawy z podatku od nieruchomości. Skonstruowane wyżej zasady wsparcia nie pozwalały na powiązanie wielkości pomocy z wydatkami inwestycyjnymi lub kosztami pracy, co stało w sprzeczności z zasadami udzielania pomocy publicznej w krajach UE. Najpoważniejsze zastrzeżenia UE wobec SSE dotyczyły następujących zagadnień:

1. Udzielanie tzw. "Pomocy operacyjnej", czyli pomocy związanej z bieżącą działalnością przedsiębiorstw, a nie z nakładami na zakup środków trwałych.

2. Brak jasno określonych limitów poziomu pomocy udzielanej przedsiębiorcom.

3. Brak przepisów ograniczających pomoc dla przedsiębiorców z sektorów tzw. wrażliwych, tj. stalowego, węglowego, stoczniowego, samochodowego i włókien sztucznych.

4. Brak zasad kumulowania pomocy.

5. Możliwości udzielania pomocy eksportowej, bezwzględnie zakazanej w prawie Unii i umowach międzynarodowych (np. WTO, ETTA i EFTA).

Uwzględniając zarzuty Komisji Europejskiej, Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów postanowił nie tworzyć nowych specjalnych stref ekonomicznych ani nie rozszerzać stref istniejących. W 2001 r. polskie przepisy zostały zharmonizowane z prawem Unii Europejskiej - obecnie pomoc publiczna udzielana jest zgodnie z zasadami unijnymi. Przedsiębiorcy posiadający zezwolenia wydane po 31 grudnia 2000 r. mogą korzystać z pomocy w formie zwolnień podatkowych z tytułu kosztów nowej inwestycji oraz tworzenia nowych miejsc pracy.

Reguły

W przypadku pomocy z tytułu kosztów nowej inwestycji wielkość pomocy oblicza się jako iloczyn maksymalnej intensywności pomocy określonej dla danego obszaru i kosztów inwestycji kwalifikujących się do objęcia pomocą. Definicję kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą określają rozporządzenia RM w sprawie specjalnych stref ekonomicznych. Jak wynika z "Raportu o pomocy publicznej" opracowanego przez UOKiK, kwota pomocy regionalnej udzielonej w 2003 r. przedsiębiorcom strefowym stanowi 80 proc. całkowitej wielkości pomocy udzielonej na nowe inwestycje (729 mln zł).Wielkość pomocy z tytułu tworzenia nowych miejsc pracy związanych z daną inwestycją oblicza się jako iloczyn maksymalnej intensywności pomocy i dwuletnich kosztów płacy brutto nowo zatrudnionych pracowników, powiększonych o wszystkie obowiązkowe płatności związane z ich zatrudnieniem. Przedsiębiorca korzystający z pomocy z tego tytułu musi utrzymać nowo utworzone miejsca pracy przez okres nie krótszy niż 5 lat.

Pomoc publiczna w SSE udzielana w formie zwolnień od podatku dochodowego jest formą niechętnie akceptowaną przez Komisję Europejską, ale z punktu widzenia budżetu państwa najbardziej racjonalną. Udzielanie pomocy rozłożone jest na wiele lat i nie wymaga bezpośredniego wypływu środków z budżetu. Najważniejszą zaletą tej formy wsparcia jest gwarancja uzyskania oczekiwanych efektów. W przypadku dotacji bezpośrednich nie ma całkowitej pewności, że inwestycja zostanie zrealizowana w pełni, natomiast w przypadku stref przedsiębiorca korzysta ze zwolnień podatkowych dopiero po uruchomieniu produkcji i uzyskaniu dochodu.

Anna Hnatyszyn-Dzikowska

Fundusze Europejskie nr 5(12)/2005