System kaucyjny pomoże rozwiązać problem odpadów

Do 5 stycznia 2023 roku Polska jest zobligowana dyrektywami unijnymi do wprowadzenia  systemu Rozszerzonej Odpowiedzialności Producentów (ROP), która w skrócie nakłada na producentów odpowiedzialność za opakowania, które wprowadzają na rynek, do końca ich cyklu życia. To producenci powinni być odpowiedzialni za zbieranie i recykling opakowań, w które pakują swoje produkty.

- Producenci generalnie stosują zbyt dużą liczbę opakowań, w dodatku składających się z różnych materiałów - niejednorodnych - co znacząco utrudnia ich prawidłową selekcję i później recykling. Znakomitym przykładem problematycznych opakowań są np.: kremy. Ich opakowanie składa się ze szklanego słoiczka, przykrytego aluminiową folią, która stanowi barierę bakteriologiczną, a do tego jest jeszcze plastikowa zakrętka, kartonowe pudełeczko, a to wszystko jest jeszcze pokryte folią. Skalę problemu dużej ilości opakowań doskonale można zaobserwować w każdym polskim domu po świętach Bożego Narodzenia, kiedy śmietniki są zasypane opakowaniami po zabawkach dla dzieci i sprzęcie AGD - czyli kartonami z wstawkami z folii, woreczkami, aluminiowymi elementami, plastikowymi wstawkami itd.- tłumaczy w rozmowie z Interią Sylwia Szczepańska,  dyrektor ds. dialogu Federacji Przedsiębiorców Polskich oraz ekspert CALPE.

Jak podkreśla, wprowadzenie finansowej odpowiedzialności za ilość oraz jakość opakowań wprowadzanych na rynek spowoduje wzrost zainteresowania producentów tzw. ekoprojektowaniem, czyli tworzeniem opakowań z materiałów łatwo poddających się recyklingowi, przyjaznych dla środowiska, w minimalnej ilości.

Polska jeszcze w 2020 roku powinna poddać recyklingowi 50 proc. odpadów komunalnych, a tymczasem poziom recyklingu w roku 2018 rok sięgał zaledwie ok. 26 proc.

- Do tego, żeby osiągnąć ambitne cele dyrektyw w zakresie selektywnej zbiórki i recyklingu konieczny jest dobrze działający systemem kaucyjny. Wiele krajów europejskich już zdecydowało się na wprowadzenie systemów kaucyjnych, w wielu toczy się ciągle jeszcze dyskusja, tak jak u nas. Regulacje dotyczące rozszerzonej odpowiedzialności producenta (ROP) powinny być wprowadzone razem z regulacjami dotyczącymi systemu kaucyjnego. Są to dwa działające obok siebie systemy mające jeden główny cel: stworzenie gospodarki o obiegu zamkniętym. Przy systemach kaucyjnych bardzo łatwo osiągnąć wysokie poziomy zbiórki. Bardzo dobrze działa to w Szwecji czy Niemczech, ale doskonałym przykładem jest też Litwa, która wprowadziła system kaucyjny stosunkowo niedawno, bo w 2016 roku, wcześniej analizując różne systemy funkcjonujące w Europie - mówi Interii Sylwia Szczepańska.

Przykład litewski pokazuje, że w relatywnie krótkim czasie można osiągnąć imponujące efekty.

- Litwa dokonała przeglądu najlepiej funkcjonujących systemów kaucyjnych, wybrała z nich to co najlepsze i stworzyła doskonale funkcjonujący i efektywny system. W pierwszym roku funkcjonowania osiągnięto tam już 70 proc. zbiórki, a obecnie jest to już ponad  90 proc. Najlepiej działające systemy to: obowiązkowe, oparte na ustawie, zarządzane przez organizacje producentów i handlu, obejmujące szeroki zakres opakowań, z rozbudowaną ilością punktów zwrotu w praktycznie każdym punkcie handlowym, z odpowiednią sprawozdawczością i oparte na oznaczeniach krajowego kodu kreskowego. System musi być przyjazny dla użytkownika, czyli każdego Polaka, inaczej nie będzie motywował do zwrotów - dodaje ekspertka FPP.

W Polsce dużym problem z odzyskiem i recyklingiem odpadów polega na tym, iż słabo segregujemy odpady i w związku z tym są one niskiej jakości. Śmieci są wymieszane, brudne i wymagają dalszej obróbki oraz segregowania. W efekcie koszt doprowadzenia do tego, żeby z tych wysegregowanych tworzyw sztucznych powstał recyklat, który może być ponownie wykorzystany do produkcji, jest bardzo wysoki. -  Dlatego tak ważnym i skutecznym rozwiązaniem tego problemu byłoby wprowadzenie jak najszerszego systemu kaucyjnego. Da on nam duże strumienie czystych, posegregowanych surowców. Wprowadzenie kaucji będzie motywowało konsumentów do oddania butelki, czy puszki w sklepie. Z przeprowadzonych przez nas badań wynika iż 95 proc. Polaków popiera wprowadzenie systemu kaucyjnego w Polsce, co więcej oczekuje, że stanie się to w bardzo krótkim czasie. Potrzebne są nam duże strumienie recyklatu, ponieważ jesteśmy zobowiązani, aby do 2025 roku we wszystkich butelkach typu PET była 25 proc. zawartość recyklatu, a w 2030 roku ma to być 30 proc. - mówi Sylwia Szczepańska.

Jej zdaniem winna tego stanu rzeczy jest nieodpowiednia legislacja, ale także słaba edukacja ekologiczna. Większość konsumentów nie potrafi sobie poradzić z prawidłowym segregowaniem opakowań, a dodatkowo nie widzi konkretnych korzyści dla środowiska i zdrowia mieszkańców.

- W Polsce wciąż brakuje regulacji zarówno dotyczących rozszerzonej odpowiedzialności producenta jak i dotyczących systemu kaucyjnego. Producenci oczekują jak najszybszego przedstawienia odpowiednich regulacji, ponieważ muszą mieć czas na dostosowanie się do nowych wymagań. Chodzi więc o to, żeby odpowiednie przepisy weszły w życie jak najszybciej i były jak najbardziej przyjazne dla producentów i konsumentów. W przeciwnym wypadku uczestnicy rynku nie zdążą się przygotować do 2023 roku kiedy nowe zasady ROP mają już działać w praktyce - podsumowuje ekspertka FPP.

Monika Krześniak-Sajewicz