Warunki pracy w 2001

Ocena stanu i śledzenie zmian w zakresie:

- zagrożeń na stanowiskach pracy, związanych zarówno ze środowiskiem pracy,

z uciążliwością pracy i zagrożeń związanych z czynnikami mechanicznymi, oraz

- liczby osób korzystających ze świadczeń z tytułu pracy w warunkach szkodliwych dla zdrowia i z tytułu wypadków przy pracy,

daje podstawę do podejmowania działań profilaktycznych i prowadzenia odpowiedniej polityki w dziedzinie poprawy warunków pracy.

Jednak uzyskanie prawidłowego obrazu zagrożenia zdrowia szkodliwymi substancjami chemicznymi, czynnikami fizycznymi i biologicznymi, wymaga od pracodawcy ustalenia wartości stężeń i natężeń (zgodnych z NDS lub NDN), przy pomocy specjalistycznej aparatury, co niejednokrotnie, w przypadku małych zakładów, przekracza ich możliwości finansowe. Częste zmiany profilu działalności w tych zakładach utrudniają również prowadzenie obserwacji.

Badaniem warunków pracy obejmuje się jednostki, w których liczba pracujących przekracza 9 osób.

W roku 2001 przebadano 66,0 tys. jednostek zatrudniających łącznie 5040,3 tys. osób, tj. ok. 47% osób pracujących w gospodarce narodowej poza rolnictwem indywidualnym. Spośród tej grupy - 724,8 tys. osób, co stanowiło 14,4% zatrudnionych w przebadanych zakładach (liczonych jeden raz w grupie czynnika przeważającego tzn. zagrożenia środowiskiem pracy, uciążliwością pracy bądź też czynnikami mechanicznymi), pracowało w warunkach zagrożenia. W 2000r. w warunkach zagrożenia pracowało 734,5 tys. osób, tj. 14,0 % osób objętych badaniem.

Warunki pracy kobiet nie zmieniły się w stosunku do lat ubiegłych. Nadal co piąta osoba zatrudniona w warunkach zagrożenia to kobieta.

Analizując zagrożenie dla zdrowia - mierzone wskaźnikiem "liczba zatrudnionych

w warunkach zagrożenia na 1000 zatrudnionych w zbiorowości objętej badaniem" - można zauważyć, że nadal największe zagrożenie dla zdrowia w pracy w końcu 2001r. występowało w transporcie lotniczym 729,8 (w 2000r. - 706,3), : górnictwie i kopalnictwie 525,7 (w 2000r. - 562,4), leśnictwie, łącznie z działalnością usługową 205,5 (w 2000r. - 225,4). Wysokim wskaźnikiem odznaczały się również niektóre działy przetwórstwa przemysłowego, dla którego wskaźnik ten wynosił ogółem 160,2 (w 2000r. - 159,3). Należały do nich: produkcja metali 313,6 (w 2000r. - 300,5) oraz produkcja drewna i wyrobów z drewna oraz z korka, artykułów ze słomy 390,1 (w 2000r. - 373,9).

Największe narażenie kobiet występowało w jednostkach zaliczanych do następujących rodzajów działalności: transport lotniczy 380,7 (w 2000r. - 348,8), włókiennictwo 141,9 (w 2000r. - 148,8), produkcja wyrobów tytoniowych 90,2 (w 2000r. - 64,0), edukacja 57,4 (w 2000r. - 86,8).

W końcu 2001r. liczba osób zatrudnionych w warunkach zagrożenia czynnikami związanymi ze środowiskiem pracy wyniosła 443,7 tys. (61,2% ogółu zatrudnionych

w warunkach zagrożenia; 8,8% ogółu badanej zbiorowości). Z tej liczby - 125,2 tys. osób narażonych było na dwie lub więcej grup czynników szkodliwych związanych ze środowiskiem pracy. Wynikłe zagrożenia wiążą się z przekroczeniem dopuszczalnych stężeń lub natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia.

W ocenie aktualnych warunków pracy istotnym elementem jest proces likwidacji bądź ograniczenia zagrożeń na stanowisku pracy mający miejsce w ciągu roku oraz ujawnienie zagrożeń istniejących lub nowo powstałych. Saldo zmian informuje o pozytywnym lub negatywnym procesie zachodzącym w dziedzinie warunków pracy.

W 2001r. zlikwidowano lub ograniczono 226,4 tys. osobozagrożeń (liczba osób liczonych tyle razy, na ile czynników szkodliwych są narażone) związanych z czynnikami środowiska pracy, równocześnie stwierdzono 116,2 tys. nowo powstałych lub nowo ujawnionych osobozagrożeń. W tej grupie czynników największy procentowy udział miały (wg stanu w dniu 31.12.2001r.) podobnie jak w roku poprzednim: hałas - 41,5% osobozagrożeń, pyły przemysłowe zwłókniające - 15,0% osobozagrożeń, niedostateczne oświetlenie stanowisk pracy - 9,0% osobozagrożeń.

W 2001r. 208,0 tys. osób (w tym 50,3 tys. kobiet) pracowało w warunkach zagrożenia związanego z uciążliwością pracy (tj. odpowiednio 4,1% i 1,0% ogólnej liczby zatrudnionych objętych badaniem). W tym czasie zlikwidowano lub ograniczono około 62,9 tys. osobozagrożeń związanych z uciążliwością pracy, równocześnie stwierdzono 31,4 tys. osobozagrożeń nowo powstałych lub ujawnionych.

W 2001r. zbadano również zagrożenia na stanowiskach pracy związanych z obsługą maszyn szczególnie niebezpiecznych (m.in. pilarek tarczowych i taśmowych, strugarek, frezarek, pras i innych). Liczba osób wykonujących pracę w warunkach zagrożenia na tych stanowiskach wyniosła w końcu 2001r. - 73,1 tys. , w tym 4,4 tys. kobiet (tj. odpowiednio - 1,5% i 0,1% ogólnej liczby osób objętych badaniem). W tej grupie czynników w ciągu 2001 roku zlikwidowano lub ograniczono 22,5 tys. osobozagrożeń, równocześnie zarejestrowano 13,4 tys. osobozagrożeń nowo powstałych lub nowo ujawnionych.

Przestrzenne rozmieszczenie zagrożonych stanowisk pracy oraz stopień natężenia zagrożeń czynnikami szkodliwymi dla zdrowia wiąże się ściśle z infrastrukturą i stopniem koncentracji zakładów pracy o określonych rodzajach działalności.

W 2001 roku najtrudniejsze warunki pracy zanotowano w województwie śląskim, gdzie co czwarta osoba pracowała w warunkach zagrożenia dla zdrowia. Najbezpieczniejsze warunki pracy zanotowano w województwie mazowieckim, gdzie co dwunasta osoba była narażona na pogorszenie stanu zdrowia.

W 2001 roku zebrano po raz pierwszy informacje dotyczące działań profilaktycznych związanych z oceną ryzyka zawodowego. W przebadanych zakładach taką ocenę przeprowadzono dla 401,6 tys. stanowisk pracy, na których pracowało 1955,6 tys. osób. Poprzez zastosowanie środków technicznych, organizacyjnych i ochrony indywidualnej, wyeliminowano lub ograniczono ryzyko zawodowe na 127,8 tys. stanowisk pracy, na których pracowało 653,8 tys. osób.

Badanie warunków pracy dostarcza także informacji dotyczących świadczeń wypłaconych z tytułu pracy w warunkach szkodliwych dla zdrowia i uciążliwych, a także o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w badanej zbiorowości. Porównując dane z poprzednich lat, daje się zauważyć postępujący spadek liczby osób korzystających ze świadczeń z tytułu pracy w warunkach szkodliwych dla zdrowia

i uciążliwych ogółem.

W 2001 roku 1637,9 tys. osób korzystało w pracy z napojów regeneracyjnych

i wzmacniających.

W omawianej zbiorowości zatrudnionych, w 2001r. z bezpłatnych posiłków profilaktycznych i odpłatnych posiłków regeneracyjnych wzmacniających korzystało 813,0 tys. osób. Z dodatków pieniężnych korzystało 691,0 tys. osób, z innych środków odżywczych - 369,8 tys. osób, z uprawnień wynikających z pracy w szczególnych warunkach lub charakterze - 710,8 tys. osób, z dodatkowego urlopu - 250,2 tys. osób, natomiast ze skróconego czasu pracy - 64,8 tys. osób. Należy jednak zaznaczyć, że świadczenia płacone z tytułu zatrudnienia w warunkach szkodliwych dla zdrowia stosuje się tylko przejściowo - w przypadku braku możliwości likwidacji zagrożeń ze względu na aktualny stan wiedzy o możliwościach techniczno-organizacyjnych.