Zbytni optymizm planistów zawalił politykę fiskalną
Ciąć wydatki czy powiększać deficyt budżetowy? - pytanie to pada już niemalże w każdej rozmowie i prawie każdy usiłuje na nie znaleźć jakąś odpowiedź. Wydaje się jednak, że i wielu pytających i próbujących znaleźć odpowiedź zapomina o tym, że tak naprawdę jest to jedynie polityczny a nie ekonomiczny dylemat.
Konsekwencje polityczne, szczególnie dla autorów rozwiązań budżetowych i ugrupowań je popierających, mogą być różne. Dolegliwości ekonomiczne zastosowania każdego z tych wariantów, dla społeczeństwa oczywiście, będą zbliżone.
Jak do tego doszło? Po pięciu miesiącach tego roku deficyt budżetowy wyniósł 20 390,1 mln zł, czyli 99,3 proc. wielkości zaplanowanej na cały rok. W ostatnich trzech latach wielkość wykonanego deficytu budżetowego po pięciu miesiącach zawsze była wyższa niż wynikałoby to z kalendarza: upływ czasu ok. 40 proc. roku - wykonany deficyt (patrz diagram). Kolejne miesiące roku osłabiały jednak dynamikę wykonania deficytu i wszystko z mniejszymi lub większymi kłopotami (z reguły większymi) "domykało się". Nawet jeżeli mówiło się o nowelizacji czy konieczności oszczędzania to tematy te pojawiały się na jesieni.
Skąd więc wzięło się tegoroczne przyspieszenie i paląca konieczność obcinania wydatków lub powiększania deficytu (do tego pozornego dylematu jeszcze wrócimy). Analitycy obserwujący proces konstruowania budżetu już wtedy zwracali uwagę na jego, w wielu miejscach, życzeniowy charakter. O ile jeszcze wydatki zostały oszacowane, po wielu dyskusjach, w miarę realnie, o tyle wielokrotnie przeszacowano dochody. Do największych przeszacowań doszło w podatkach pośrednich, podatkach dochodowych od osób fizycznych i prawnych, założeniach zasadniczej poprawy ściągalności tych świadczeń wobec budżetu. Jeżeli na to nałożymy zasadniczo różne warunki makroekonomiczne w jakich przyszło działać całej gospodarce, a mianowicie niższe od zakładanego tempo wzrostu gospodarczego, niższą inflację i wysoki kurs złotówki - efekt jest taki, jaki widzimy.
Pozostaje jednak jedna wielka niewiadoma: o ile tak naprawdę dochody budżetu w tym roku będą mniejsze od zapisanych w ustawie budżetowej i o ile trzeba będzie zmniejszyć wydatki lub powiększyć deficyt. Tutaj z kręgów rządowych dobiegają informacje, które znowu wydają się być zbyt optymistyczne - mówi się bowiem o 2 - 4 mld złotych. Tymczasem dosyć ostrożne szacunki analityków mówią o tym, że ubytki dochodów budżetu związane z podatkami i niższym tempem wzrostu gospodarczego i inflacją mogą wynieść od 8 do 10 mld złotych. Szacunki są ostrożne jako, że nie uwzględniają spadku dochodów z prywatyzacji, która opóźnia się, a dodatkowo - za sprawą kiepskiej koniunktury na świecie - uzyskanie oczekiwanych cen za sprzedawane firmy może okazać się niemożliwe.
Jedno jest w tym wszystkim pocieszające. To, że wpływy budżetowe są przeszacowane wiedzieli chyba wszyscy - łącznie z autorami ustawy budżetowej. I uzyskaliśmy tego potwierdzenie: w ciągu pięciu miesięcy do kasy państwa wpłynęło 52,6 mld zł, czyli zaledwie mniej niż jedna trzecia wpływów zaplanowanych na cały rok. Wydatki pochłonęły natomiast nieco ponad 73 mld zł, czyli około 40 proc. całorocznych. Dokładnie zgodnie z kalendarzem. Tak więc polityka fiskalna jest w porządku. Zawiedli planiści - optymiści.
