Działalność nierejestrowana - działalność bez ZUS-u?
Masz pomysł na biznes, ale przerażają cię formalności, wysokie podatki i składki ZUS? Powinna cię w takim razie zainteresować możliwość prowadzenia działalności nierejestrowanej, przeznaczonej głównie dla osób, które chcą przetestować swój pomysł na biznes lub dorabiać w niewielkim zakresie.
Aby móc prowadzić działalność nierejestrowaną, należy spełnić następujące warunki:
- Przychody miesięczne nie mogą przekroczyć limitu, czyli 75 proc. kwoty wynagrodzenia minimalnego brutto w danym roku - w 2025 roku jest to 3499,50 złotych;
- W okresie ostatnich 60 miesięcy (5 lat) nie można było wykonywać działalności gospodarczej;
- Działalność nie może wymagać posiadania koncesji, zezwoleń ani licencji;
- Musi być wykonywana osobiście na niewielką skalę.
Warto zwrócić uwagę, że limit odnosi się do przychodu, a nie dochodu. To znaczy, że jeśli w danym miesiącu wystawi się rachunki lub faktury na kwotę 4000 złotych, a koszty działalności wynosić będą 3000 złotych to i tak przekroczy się limit. Konsekwencje przekroczenia limitu są dość przykre - w ciągu 7 dni należy zarejestrować działalność gospodarczą w CEIDG. Dlatego pilnowanie limitu jest bardzo ważne.
Od czasu wprowadzenia w 2018 roku działalność nieewidencjonowana z roku na rok staje się ona coraz bardziej popularna. W zeszłym roku prowadziło ją już prawie 80 tysięcy osób. Nie można się temu dziwić - atutów jest sporo. Należą do nich między innymi:
- Brak obowiązku rejestracji w CEIDG i zgłoszenia działalności do urzędu skarbowego;
- Nie trzeba płacić zaliczek na podatek dochodowy;
- Przy sprzedaży towarów nie trzeba płacić ubezpieczenia społecznego ani ubezpieczenia zdrowotnego;
- Co do zasady nie trzeba płacić VAT, ponieważ przychody nie przekroczą 200 000 złotych w skali roku;
- Nie trzeba prowadzić skomplikowanej księgowości, tylko uproszczoną ewidencję sprzedaży - wystarczy tak naprawdę tabelka w zeszycie lub Excelu;
- Nie trzeba uzyskiwać numeru NIP, jeśli nie jest się zarejestrowanym podatnikiem VAT, ani nie prowadzi się ewidencji sprzedaży na kasie fiskalnej.
W porównaniu do innych form działalności działalność nieewidencjonowana wiąże się z małą ilością obowiązków. Od momentu podjęcia działalności nierejestrowanej należy:
- prowadzić uproszczoną ewidencję sprzedaży;
- rozliczać przychody z działalności nierejestrowanej w zeznaniu rocznym PIT-36 według skali podatkowej;
- przestrzegać praw konsumentów;
- wystawiać faktury lub rachunki na żądanie kupującego;
- przestrzegać praw konsumenta, w tym prawa do odstąpienia w terminie 14 dni od umowy zawartej na odległość i realizować obowiązki związane z reklamacją, zwrotem czy naprawą;
- posiadać kasę fiskalną, jeśli wielkość sprzedaży przekroczy 20 000 złotych w skali roku, albo sprzedawane towary lub usługi nie korzystają ze zwolnienia z ewidencjonowania.
Pozostaje pytanie, co ze składkami społecznymi. Ministerstwo na swojej stronie jako jedną z kluczowych zalet działalności nierejestrowanej podaje "brak płacenia składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenia zdrowotne". Jednak czy aby na pewno?
Niestety, zgodnie ze stanowiskiem ZUS, brak obowiązku opłacania składek dotyczy jedynie osób, które w ramach działalności nierejestrowanej prowadzą sprzedaż towarów. Nie dotyczy on natomiast osób, które świadczą usługi. Od kilku lat ZUS wytrwale stoi na stanowisku, że umowa zlecenie lub umowa o świadczenie usług w ramach działalności nieewidencjonowanej stanowi podstawę do objęcia ubezpieczeniem społecznym i zdrowotnym. Przy czym zgłoszeniem do składek nie zajmuje się sama osoba zainteresowana, ale odpowiedzialny za to jest jej kontrahent.
Przykładowo wyobraźmy sobie, że osoba prowadząca działalność nierejestrowaną świadczy usługi sprzątania. Miesięcznie zarabia 3000 złotych i nie płaci składek na ubezpieczenie społeczne, bo jest przekonana, że prowadząc działalność nierejestrowaną nie musi tego robić. Kilka lat później ZUS odzywa się osoby, której dom się sprzątało, że z należnego wynagrodzenia powinna była potrącać składki. Co prawda w tym momencie to już problem klienta, bo to on, jako płatnik, będzie musiał pokryć zaległe składki, jednak warto zrobić wszystko, by uniknąć takiej sytuacji.
Najbezpieczniej traktować działalność nierejestrowaną jako dodatkowe źródło dochodu, prowadząc ją równolegle z pracą na etacie lub umową zlecenia - w takiej sytuacji nie ma obowiązku opłacania składek z tytułu działalności. Również studenci, którzy nie ukończyli 26 lat, nie muszą się martwić. Oprócz tego można też zastanowić się, czy nie dochodzi do stworzenia dzieła - wtedy można zawrzeć z kontrahentem umowę o dzieło, która nie podlega ani składkom społecznym, ani składce zdrowotnej.
Na marginesie warto dodać, że ze stanowiskiem ZUS w sprawie opłacania składek z tytułu świadczenia usług na działalności nierejestrowanej nie zgadza się większość prawników, jako że z interpretacji przepisów wynika, że nie ma takiego obowiązku. Niestety, jak to często bywa, ZUS przestrzega własnych reguł i jest konsekwentny w ich stosowaniu. Aby się uchronić przed ewentualnymi negatywnymi konsekwencjami, należy wystąpić z wnioskiem o wydanie pisemnej interpretacji przepisów, aby ZUS miał możliwość wypowiedzieć się o obowiązku odprowadzania składek w konkretnie przedstawionym przypadku.
Podsumowanie
Działalność nierejestrowana to atrakcyjna opcja dla początkujących przedsiębiorców, w której formalności są ograniczone do niezbędnego minimum, ale należy mieć na uwadze, że podobnie jak wszystkie inne formy wymaga zachowania ostrożności, szczególnie przy świadczeniu usług.
Grzegorz Hatala, adwokat, doradca podatkowy.
Hatala & Storto Podatki
