Odszkodowanie OC: Już wszystko jasne!

Jest to również sygnał dla tych, którym w ciągu ostatnich lat niesłusznie zaniżano odszkodowania, że można dochodzić brakującej kwoty.

Wyczekiwane stanowisko

W uchwale składu 7 sędziów z dnia 17 maja 2007 r. (sygn. akt III CZP 150/06) Sąd Najwyższy potwierdził, że odszkodowanie przysługujące na podstawie umowy ubezpieczenia OC posiadacza pojazdu mechanicznego za szkodę powstałą w związku z ruchem tego pojazdu, ustalone według cen części zamiennych i usług, obejmuje kwotę podatku od towarów i usług (VAT) w zakresie, w jakim poszkodowany nie może obniżyć podatku od niego należnego o kwotę podatku naliczonego.

Zatem wypłacane przez ubezpieczyciela odszkodowanie (z tytułu polisy OC sprawcy wypadku) powinno rekompensować całą szkodę, w tym podatek VAT, który jest składnikiem ceny.

Powyższa uchwała stanowi odpowiedź na pytanie Rzecznika Ubezpieczonych, który wskazał na dość niejednolite orzecznictwo w tej kwestii, a przede wszystkim na nieprawidłową praktykę zakładów ubezpieczeń. Zdaniem Rzecznika odszkodowania wypłacane przez ubezpieczycieli z tytułu polisy OC powinny zawierać podatek od towarów i usług w każdym przypadku, gdy poszkodowany nie jest jego podatnikiem, a także niezależnie od tego, czy pojazd został naprawiony. Identyczne stanowisko prezentowała m.in. Komisja Nadzoru Finansowego.

Niestety, wielu firmom ubezpieczeniowym wystarczył jeden dość niefortunnie sformułowany przez ustawodawcę przepis, by na podstawie kosztorysu wypłacać jedynie wartość netto szkody. Przy czym nie miało dla nich znaczenia, że poszkodowany nie był podatnikiem VAT i nie może dokonywać stosownych odliczeń. Chlubnym wyjątkiem, jak wynika z komunikatu KNF, okazało się Towarzystwo Ubezpieczeń Majątkowych Benefia, które nie czekając na uchwałę Sądu Najwyższego zmieniło stosowaną praktykę. Odszkodowanie z zakładu ubezpieczeń a VAT

Podatek VAT należy się:

• w każdym przypadku, gdy osoba poszkodowana nie jest jego podatnikiem,
  
• - niezależnie od tego czy poszkodowany naprawił pojazd,
  
• w przypadku ubezpieczenia auto-casco (AC) w zależności od treści umowy łączącej strony.

źródło: www.rzu.gov.pl

Chybiona interpretacja

Zakłady ubezpieczeń, które do tej pory nie chciały uwzględniać VAT w odszkodowaniach, twierdziły, iż było to zgodne z prawem, a konkretnie z art. 17a ustawy o działalności ubezpieczeniowej (Dz. U. z 2003 r. nr 124, poz. 1151 ze zm.). Zgodnie z tym przepisem w przypadku okazania zakładowi ubezpieczeń przez podmiot, któremu przysługuje odszkodowanie, niebędący płatnikiem (powinno być "podatnikiem") podatku od towarów i usług, faktury (faktur) za naprawę szkody komunikacyjnej, zakład ubezpieczeń jest zobowiązany uwzględnić w odszkodowaniu podatek od towarów i usług.

Regulacja ta dodana w połowie sierpnia 2005 r., nie rozstrzygając kwestii uwzględniania podatku VAT w odszkodowaniu ustalonym metodą kosztorysową, stanowiła i nadal stanowi tylko potwierdzenie niekwestionowanego faktu, iż przedstawienie faktur przez osobę niebędącą podatnikiem podatku VAT musi skutkować zwrotem tego podatku.

Towarzystwa ubezpieczeń zrozumiały to jednak na swój sposób, uznając iż skoro po okazaniu faktur istnieje obowiązek uwzględnienia przez zakład ubezpieczeń w odszkodowaniu podatku VAT, to bez okazania rachunków takiego obowiązku nie ma. Tracili na tym poszkodowani, którzy zdecydowali się na tzw. kosztorysowy sposób likwidacji szkody, preferowany przez zdecydowaną większość kierowców.

Korekta kosztorysów wstecz

Uchwała Sądu Najwyższego, na którą tak czekaliśmy, nie tworzy jednak nowego stanu prawnego. Potwierdziła jedynie, iż w świetle obowiązujących regulacji prawnych nie ma podstaw do nieuwzględniania VAT w odszkodowaniach wypłacanych z tytułu polis OC na rzecz osób niebędących jego podatnikami. W związku z tym poszkodowani, którzy już otrzymali rekompensatę, lecz w niepełnej wysokości (tj. bez VAT), mogą domagać się zapłaty brakującej kwoty. Okres przedawnienia roszczeń względem zakładu ubezpieczeń sprawcy wypadku wynosi 3 lata od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia (art. 442 § 1 K.c. w zw. z art. 819 § 3 K.c.). Natomiast w przypadku gdy sprawca wypadku popełnił jednocześnie przestępstwo, wówczas roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu dopiero z upływem 10 lat od dnia jego popełnienia (art. 442 § 1 K.c.).

Wcześniej było wiadomo

Przedmiotowe orzeczenie nie było jedynym, które dotyczyło problemu VAT w odszkodowaniach. Przykładowo w uchwale z dnia 15 listopada 2001 r. (sygn. akt III CZP 68/01) Sąd Najwyższy stwierdził, że odszkodowanie za szkodę poniesioną w wyniku uszkodzenia pojazdu mechanicznego, należącego do poszkodowanego niebędącego podatnikiem podatku VAT, ustalone według cen części zamiennych i usług koniecznych do wykonania naprawy pojazdu, obejmuje mieszczący się w tych cenach podatek VAT.

Również przepisy zdawały się nie pozostawiać większych wątpliwości odnośnie wysokości należnego odszkodowania. Naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono (art. 361 § 2 K.c.). Jeżeli zatem do strat należy wliczyć zniszczone drzwi i szybę samochodu, to o wysokości odszkodowania za te części powinna decydować ich cena.

Stosownie zaś do art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy o cenach (Dz. U. z 2001 r. nr 97, poz. 1050 ze zm.) w cenie uwzględnia się podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów sprzedaż towaru (usługi) podlega obciążeniu podatkiem od towarów i usług oraz podatkiem akcyzowym.

Natomiast z art. 36 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych (Dz. U. z 2003 r. nr 124, poz. 1152 ze zm.) wynika, iż odszkodowanie ustala się i wypłaca w granicach odpowiedzialności cywilnej posiadacza lub kierującego pojazdem mechanicznym, najwyżej jednak do ustalonej w umowie ubezpieczenia sumy gwarancyjnej.

Tomasz Konieczny