Budowa dachu - jakie są jego główne elementy?
Konstrukcja dachu jest projektowana tak jak inne elementy budynku. Ze względu na ważną rolę jaką spełnia dach nie może być mowy o pomyłkach. Projektant przy wyborze konstrukcji rozważa najważniejsze czynniki, czyli obciążenia zmienne i stałe. Każdy element konstrukcyjny dachu spełnia swoją ważną rolę. Niektóre przenoszą obciążenia, inne usztywniają. Niektóre części dachu są charakterystyczne tylko dla niektórych typów, czyli stosuje się je przy pewnej rozpiętości lub przy dachach stromych. W przypadku konstrukcji dachu wszystko ma znaczenie, poczynając od projektu, przez zastosowanie odpowiednich materiałów budowlanych, na wykonawstwie kończąc.
Do głównych, podstawowych części dachu zaliczamy takie elementy jak więźba dachowa, kalenica, połać dachowa oraz krawędź koszowa, określana jako kosz. Każdy z wymienionych elementów składa się z kolejnych członów.
Więźba dachowa to do pewnego stopnia szkielet dachu. Jest skompilowana z belek, z których każda ma swoje położenie i razem z innymi odpowiada za stabilność konstrukcji. Krokiew to belka o ułożeniu ukośnym. Rzędy krokwi tworzą linię dachu. Kalenica to właśnie najwyższa część dachu utworzona poprzez krokwie połączone na górze. Musi być odpowiednio podparta. Oparcie dla krokwi stanowi murłata, która jest montowana poziomo.
Podporę dla krokwi stanowią także jętki - to one łączą pary krokwi. Ze względu na funkcję zwiększającą nośność jętki powinny być odpowiednio sztywne. W celu lepszego usztywnienia stosuje się klocki usztywniające, w szczególności jeśli jętki są zrobione z desek.
Kolejnymi elementami tworzącymi szkielet są kleszcze, miecze, słupy oraz belki podwalinowe. Do niezbędnych fragmentów należą również wiązary oraz wiatrownice - te ostatnie również usztywniają więźbę dachową. Za sztywność konstrukcji odpowiada także zastrzał - w formie belki ukośnej.
Połać dachowa to górna płaszczyzna dachu, jest pokrywana różnymi materiałami w zależności od założeń projektowych. Połać może występować w formie strzechy czy gontu, różnego rodzaju blach (na przykład trapezowej) lub dachówki. Jeżeli chciałbyś się dowiedzieć więcej o różnego rodzaju pokryciach zewnętrznych dachu - zachęcamy do zapoznania się z tymi artykułami.
Połać rzadko składa się z jednej połaci, najczęściej mamy do czynienia z kilkoma, w zależności od rodzaju dachu. Podziały pomiędzy poszczególnymi połaciami zaznaczone są przez kalenice.
Konstrukcja dachu to również kosz dachowy. Jest to wklęsła krawędź, stąd pochodzi nazwa - krawędź koszowa. To kluczowe miejsce ma ogromne znaczenie dla szczelności dachu. Styk dwóch krawędzi będzie narażony na duże obciążenia, tamtędy będzie spływała woda deszczowa i gromadził się śnieg. Tak więc każdy najmniejszy szczegół przy montażu ma znaczenie.
Nośna konstrukcja dachu oparta jest na więźbie dachowej, najczęściej wykonanej z drewna. W dużych budynkach (na przykład halach produkcyjnych), stosowane są elementy żelbetowe lub tak zwane kratownice, czyli konstrukcja prętowa (wiązary stalowe).
Istnieją różne rodzaje dachów i w związku z tym ich konstrukcja różni się między sobą. Inaczej projektuje i wykonuje się dach płaski, odmiennie dach wielospadowy. Spośród mniej prozaicznych i popularnych rozwiązań można wymienić na przykład dachy pulpitowe lub dachy kolebkowe.
Dachy pulpitowe to najczęściej pojedyncza skośna płaszczyzna, o dość nieznacznym kącie nachylenia. Tego typu konstrukcje w ostatnim czasie zyskały na popularności gdyż są synonimem nowoczesnej architektury. W przeciwieństwie do dachów pulpitowych dachy kolebkowe charakteryzują się kolistą strukturą - bardzo ciężką wykonawczo. Niektóre projekty zakładają też tworzenie pewnego rodzaju hybryd, w których znajdują zastosowanie różne formy.
Konstrukcja dachu zależy od jego rodzaju. Przy dachach płaskich stosuje się najczęściej konstrukcję płatwiowo-kleszczową. Więźba składa się z wiązarów. Stosuje się krokwie, słupy i kleszcze. W przypadku dachów płaskich usztywnieniem są miecze oraz zastrzały. Więźba płatwiowo-kleszczową jest używana również w dachach o tradycyjnej budowie dachów dwuspadowych oraz jednospadowych.
Z konstrukcji opartej na kratownicy (wiązary stalowe, wiązary kratowe) korzysta głównie budownictwo przemysłowe oraz użyteczności publicznej. Z tego rodzaju konstrukcjami dachowymi mamy do czynienia w przypadku wielkopowierzchniowych zakładów produkcyjnych, magazynów czy hipermarketów. Jednakowoż w budownictwie jednorodzinnym zaznacza się wzrost zainteresowania tą technologią konstrukcyjną. Wiązary kratowe w budynkach prywatnych są wykonywane z drewna, a duża część inwestorów i wykonawców docenia ich pozytywne strony. Do zalet wykorzystania tej techniki konstrukcyjnej dachu można zaliczyć stosunkowo niski koszt i wysoką szybkość montażu. Przy budowie niewielkich domków letniskowych, działkowych czy bungalowów stosowana jest więźba krokwiowo-belkowa. Prosta konfiguracja elementów przekłada się na szybkość realizacji.
Innym rodzajem konstrukcji jest więźba jętkowa, która jest zalecana, jeśli planowane jest zagospodarowanie poddasza do celów użytkowych. Konstrukcja dachu z powyższego opisu odpowiada najlepiej standardowemu dachu dwuspadowemu o budowie tradycyjnej.
Powyższe pojęcia to tylko terminy, jednak za nimi kryje się bezpieczeństwo konstrukcji i pewność że obciążenia działające na dach nie będą zbyt duże. Na dach działają obciążenia różnego rodzaju. Uogólniając, są to obciążenia stałe i zmienne. Obciążenia stałe to ciężar poszczególnych elementów konstrukcyjnych więźby dachowej. Liczy się również izolacja i połać, a właściwie ich ciężar. Pokrycie dachu musi odpowiadać ciężarowi określonemu w projekcie. Wszystkie elementy dachu muszą odpowiadać na wyzwania obciążenia zmiennego. Więźba i połać powinny być projektowane i wykonywane tak, aby zminimalizować niekorzystne działanie tych obciążeń.
W skład obciążeń zmiennych działających na dach wchodzą obciążenia spowodowane śniegiem, obciążenia wiatrowe oraz w pewnym stopniu również wody deszczowej. Jednak w przypadku deszczówki największe znaczenie ma kosz dachowy i odpowiednio wykonana i zabezpieczona krawędź koszowa. Do zmiennych obciążeń można przyporządkować ponadto obciążenia użytkowe, są one jednak ściśle powiązane z dachami płaskimi.
Obecnie dach płaski pełni często rolę terenu zielonego lub tarasu, a wszystkie obciążenia, które będą na niego działały w związku z tym, należy brać pod uwagę na etapie projektu. Więcej informacji o kosztach budowy i wymaganiach projektowych domów z płaskim dachem znajdziesz tu.
Obciążenie od wiatru dotyczy właściwie każdego dachu, a w największym stopniu dachów o bardzo dużym nachyleniu. Połać powinna więc być wyjątkowo odporna od strony nawietrznej.
Podobnie obciążenie od śniegu dotyczy każdej konstrukcji dachu. Tak więc na etapie projektu należy brać pod uwagę różne scenariusze zakładające największe naprężenia.
Połać oraz pokrycie powinno być dostosowane do całej struktury. W przypadku remontu dachu, jeśli w zamiarze jest zastosowanie innego, cięższego pokrycia niż dotychczasowe, należy wzmocnić konstrukcję. Przy budowie nowego dachu lub remoncie starego należy pamiętać o odpowiednim stabilnym połączeniu pomiędzy modułami.
