Budowa domu pasywnego - warto?

Domy pasywne cieszą się coraz większym uznaniem, a ich projekty realizowane są z rozmachem i świadomie. Jak się miewa budownictwo pasywne w Polsce?

Czy budowa domu oparta na oszczędnościowych założeniach jest opłacalna? Przeanalizujmy sytuację budownictwa pasywnego i energooszczędnego w Polsce.

Bałagan w nomenklaturze powoduje, że często terminy domy pasywne i domy energooszczędne są używane zamiennie. Mimo iż występuje pomiędzy nimi pewne podobieństwo, należy podkreślić, że zdecydowanie nie są to te same rozwiązania.

Domy energooszczędne, jak gdyby z samej definicji, mają za zadanie wpływać na oszczędne gospodarowanie zasobami energetycznymi. Powinny korzystać choć z jednego alternatywnego źródła energii. Powinny - lecz nie zawsze tak jest. Zużycie energii musi być niskie, ale to tylko ogólnik.

Domy energooszczędne powinny być w specjalny sposób projektowane, budowane oraz eksploatowane. Pozornie nieistotne elementy, takie jak wejście do domu czy usytuowanie okien, nabierają kolosalnego znaczenia.

Jednak w przeciwieństwie do domów pasywnych, domy energooszczędne powinny zużywać maksymalnie 70 proc. energii wykorzystywanej w tradycyjnych domach. W domach pasywnych poprzeczka została położona dużo wyżej - zapotrzebowanie na energię standardową nie powinno przekraczać pułapu 30 proc.

Powyższe dane to oczywiście daleko posunięte ogólniki i uproszczenia. Clou całej sprawy zasadza się na odpowiednim projekcie i wykonawstwie. Projekt domu pasywnego jest bardziej uszczegółowiony, nie można pozwolić sobie w tym przypadku na kompromisy, które są możliwe w projektach domów energooszczędnych.

Poza zapewnieniem odpowiedniej izolacji budynku niezmiernie ważne są również nowoczesne instalacje pozwalające na pozyskiwanie energii z odnawialnych źródeł czy na odzyskiwanie ciepła. Odzysk ciepła to bardzo interesująca sprawa. Tak zwana rekuperacja, czyli wentylacja mechaniczna pozwala na ogrzanie świeżego powietrza nawiewanego z zewnątrz ciepłem, które ma w sobie powietrze wydalane ze środka na zewnątrz. Więcej na temat rekuperacji, kosztach montażu, zaletach, wadach oraz potencjalnych oszczędnościach przeczytasz w tym artykule.

Budynki pasywne to jednocześnie domy ekologiczne. Początek budownictwu pasywnemu dał dr Wolfgang Feist, który wraz z zespołem opracował koncepcję budynków o bardzo niskim zapotrzebowaniu na ciepło. Standardy opracowane przez niemieckich naukowców zostały wcielone w czyn w 1991 r. w Niemczech. Pierwszy budynek pasywny powstał w Darmstadt w dzielnicy Kranichstein, właśnie w Niemczech. Był to dom szeregowy z czterema mieszkaniami.

Definicja i rozwiązania oszczędzające energię ukute przez zespół niemieckich specjalistów są stosowane do dziś. Standard energetyczny budynków pasywnych mówi o niewielkim rocznym zużyciu energii - ≤ 15 kWh/(m kw. na rok).

W Polsce budownictwo pasywne powstało w poprzednim dziesięcioleciu. Pierwszym domem opartym na założeniach pasywnych rozwiązań był budynek postawiony w Smolcu koło Wrocławia. Projekt tego domu został zrealizowany w 2005 roku.

W 2004 roku powstał w Polsce Instytut Budownictwa Pasywnego. Jest to instytucja non-profit, która zajmuje się szeregiem ważnych kwestii związanych z technologią pasywną. Instytut Budownictwa Pasywnego między innymi, upowszechnia wiedzę na temat tego typu rozwiązań oraz odnawialnych źródeł energii. Posiada akredytację PHI do certyfikacji wszelkiego typu budynków pasywnych w Polsce.

Instytut Budownictwa Pasywnego zajmuje się również doradztwem związanym z budownictwem pasywnym, opiniowaniem projektów domów pasywnych, jak również współpracą z jednostkami naukowymi i producentami komponentów dla budownictwa pasywnego.

Instytut przeprowadza również szkolenia i konsultacje z tego zakresu. Przeprowadza audyty efektywności energetycznej oraz przekazuje know-how dobrych praktyk budownictwa pasywnego, czyli jak budować domy energooszczędne czy domy ekologiczne.

W Polsce domy pasywne nie powstają jak grzyby po deszczu ze względu na wiele czynników. Moda i boom na takie rozwiązania jeszcze nie nadeszły. Wielu inwestorów podchodzi do takich innowacyjnych rozwiązań raczej nieufnie. Jednak bardzo wiele niezaprzeczalnych zalet przemawia na korzyść projektowania pasywnych budynków. Z pewnością razem ze wzrostem świadomości na temat korzyści budownictwa pasywnego będzie wzrastało również zapotrzebowanie.

Projekty domów pasywnych można kupić gotowe lub zamówić dedykowane. Coraz większa liczba biur projektowych i firm ma w swojej ofercie gotowe projekty, które można dostosować do działki i preferencji inwestora. Cena ich jest oczywiście znaczna, zresztą podobnie jak koszty budowy.

Domy pasywne muszą spełnić szereg kryteriów już na etapie projektu. Bez odpowiedniego projektu domu pasywnego nie będzie on spełniał podstawowych założeń. Celem jest maksymalna oszczędność energetyczna.

Koniecznym jest, aby budynek pasywny posiadał właściwą izolację cieplną (skutkującą zużyciem energii na poziomie nie wyższym niż 15 kWh/m kw./rok). W celu wyeliminowania strat ciepła taki dom musi mieć szczelne ściany. Warstwa termoizolacji musi mieć co najmniej 40 cm. Materiał również nie może być przypadkowy. Stosuje się rozwiązania wykorzystujące włókna celulozowe, styropian, a także wełnę mineralną. Warstwę termoizolacji stosuje się również do podłogi i dachu.

Projekty domów pasywnych muszą zawierać wytyczne co do usytuowania, rodzaju i wielkości okien. Okna muszą być wyjątkowo szczelne, dedykowane dla domów pasywnych. Duże okna od strony południowej mają za zadanie spowodować dodatnią gospodarkę cieplną. Zysk ciepła powinien wynosić około 40 proc. Zasadą jest, że duże okna umieszcza się w domach pasywnych od strony południowej. Po stronie północnej w projekcie domu pasywnego okna powinny być ograniczone do minimum lub wyeliminowane.

Prawidłowy montaż okien jest sposobem na wyeliminowanie tzw. mostków cieplnych. Okna muszą być głęboko osadzone, na specjalnej ramie.

Kolejnym ważnym elementem jest wentylacja. Stosowana jest wentylacja z rekuperacją (nawiewno-wywiewna). Od rekuperatora zależy, jaki procent ciepła będzie można odzyskać. Przy odpowiedniej technologii jest to nawet powyżej 80 proc.

Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii to jakby dodatkowe wyposażenie domów pasywnych. Warto zainwestować szczególnie w wydajną elektrownię wiatrową. W Polsce wiatry wieją przez większą część roku. Można powiedzieć, że produkcja energii w przypadku zastosowania elektrowni wiatrowych jest niemalże darmowa.

Kolejnym pomysłem są panele słoneczne. W sprzedaży na Polskim rynku są tak zwane panele fotowoltaiczne. Cena ich wraz z montażem jest w dalszym ciągu bardzo wysoka, jednak może się to opłacać w przypadku, jeśli część wytworzonej w ten sposób energii będzie odsprzedana.

Oprócz ogniw fotowoltaicznych i siłowni wiatrowych do produkcji energii elektrycznej stosowane są również inne rozwiązania. W budownictwie pasywnym znajdują zastosowania pompy ciepła, kotły na biomasę w grzewczej instalacji, układy hybrydowe oraz wspomniane uprzednio rekuperatory.