Decyzje spółdzielni będzie można zaskarżyć

Do Kancelarii Prezydenta RP został złożony projekt nowej ustawy o spółdzielniach. Autorzy projektu, eksperci prawa spółdzielczego, chcą, by prezydent podjął w tej sprawie inicjatywę ustawodawczą.
- Przygotowany projekt ma zastąpić obowiązującą od 1983 roku ustawę Prawo spółdzielcze, która mimo wielokrotnych nowelizacji, w dalszym ciągu nie przystaje do współczesnych warunków ustrojowych - mówi prof. Henryk Cioch z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Przepisy będą miały zastosowanie do wszystkich rodzajów spółdzielni, o ile tylko szczegółowe regulacje (np. ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych) nie będą przewidywały odmiennych rozwiązań.

Na walne wyślesz sąsiada

W projekcie przewidziano nowe zasady udziału członków spółdzielni w walnym zgromadzeniu. Będzie można w nich uczestniczyć także za pośrednictwem pełnomocnika. Taka osoba, stawiając się na zebranie, będzie musiała okazać się pismem z notarialnie poświadczonym podpisem mocodawcy. Dodatkowo pełnomocnik będzie mógł reprezentować tylko jednego spółdzielcę, tak więc nie będzie mógł np. występować w interesie wszystkich mieszkańców bloku.

- Obecnie członek spółdzielni może brać udział tylko osobiście. Reprezentacja jest natomiast możliwa tylko w przypadku osób prawnych lub spółdzielców nieposiadających pełnej zdolności do czynności prawnych - tłumaczy prof. Krzysztof Pietrzykowski z Uniwersytetu Warszawskiego.

Zdaniem Jerzego Jankowskiego, prezesa Zgromadzenia Ogólnego Krajowej Rady Spółdzielczej, wprowadzenie takich zmian jest pozbawione sensu.

- Zapewne mają one wpłynąć na większą frekwencję na walnych zebraniach. Nie zdziwmy się jednak, gdy przyniosą one efekt odwrotny i bardziej będzie to demobilizowało członków - mówi Jerzy Jankowski.

Zgodnie z propozycjami zawartymi w projekcie statuty spółdzielni będą mogły dodatkowo przewidywać możliwość listownego głosowania na zebraniach grup członkowskich. Istotne zmiany dotyczą skutków niezachowania wymaganego quorum. Statut będzie mógł bowiem przewidywać, że jeżeli prawidłowo podano do wiadomości informacje o terminie i miejscu zwołania walnego zgromadzenia lub zebrania przedstawicieli, a nie stawi się na nim połowa uprawnionych do głosowania, mieszkańcy będą mogli podejmować uchwały niezależnie od liczby obecnych.

Lustracja pod dyktando rządu

Jedną z najbardziej dyskusyjnych kwestii związanych z działalnością spółdzielni (a w szczególności spółdzielni mieszkaniowych) są zasady, a przede wszystkim rzetelność wyników kontroli działalności ich władz. Dlatego autorzy projektu postanowili zająć się i tą kwestią, proponując by kwalifikacje lustratorów oraz tryb przeprowadzania lustracji określała Rada Ministrów w drodze rozporządzenia.

- Te zasady są obecnie ustalane przez Krajową Radę Spółdzielczą, co jest niejednokrotnie krytykowane. Chodzi o to, żeby lustracje były przeprowadzane odpowiednio często, rzetelnie i przez fachowców. Ważne jest również, żeby członkowie mieli zawsze nieskrępowany wgląd do protokołów lustracyjnych. Zdarza się, że zarządy skrzętnie je ukrywają, a niezrealizowanie zaleceń lustracyjnych może być przecież podstawą przymusowej likwidacji spółdzielni - mówi Henryk Cioch.

- Takie rozwiązanie byłoby niekonstytucyjne. Spółdzielnie są podmiotem prywatnym, więc dlaczego rząd ma określać zasady lustracji w stosunku do jednej grupy podmiotów, a nie zrobi tego w stosunku do spółek prawa handlowego - zauważa Jerzy Jankowski.

Nowe prawa członków

Członkostwo w istniejącej spółdzielni będzie można nabyć tylko w drodze umowy. W ten sam sposób będzie następowało rozwiązanie stosunku członkostwa. Projekt zawiera również bardziej precyzyjną regulację objęcia udziału w spółdzielni i przewiduje, że nie może to nastąpić przed jego opłaceniem. Nowością jest wprowadzenie możliwości zbywania udziałów pomiędzy członkami lub na rzecz osoby, która złożyła oświadczenie o przystąpieniu do spółdzielni.

Członkowie spółdzielni będą mieć większą motywację do zwiększania kapitału spółdzielni. Część zysku spółdzielni przeznaczona do podziału pomiędzy członków podlegać ma podziałowi proporcjonalnie do liczby posiadanych udziałów.

- Te przepisy będą dotyczyły wszystkich spółdzielni z wyjątkiem spółdzielni mieszkaniowych i SKOK-ów. Spółdzielnie mieszkaniowe prowadzą działalność bezwynikową i nie tworzą nadwyżki bilansowej - wyjaśnia Krzysztof Pietrzykowski.

Zmienione mają zostać również przepisy dotyczące spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych. Ich głównym celem jest eliminacja ograniczeń w zakresie działalności SKOK-ów.

Silniejsze SKOK-i

Proponowane regulacje rozszerzają przede wszystkim katalog usług świadczonych przez kasy o poręczenia i poręczenia wekslowe, otwierają dostęp do ich usług podmiotom zbiorowym (spółdzielnie, związki zawodowe, fundacje, kościoły).

- Nie określałbym tego wzmocnieniem pozycji SKOK-ów. Temu podobne instytucje działają na całym świecie - mówi Henryk Cioch.

Projekt zakłada również zniesienie ograniczeń dotyczących okresu, na jaki SKOK-i mogłyby udzielać pożyczek i kredytów (obecnie tylko na trzy lata, na cele mieszkaniowe - pięć lat). Zgodnie z projektem Komisja Nadzoru Finansowego sprawować miałaby nadzór nad Kasą Krajową, a ta nad samymi SKOK-ami.

Krytycznie do tych propozycji podchodzi Marek Król, partner w CMS Cameron McKenna.

- Wydaje mi się, że próba umocnienia SKOK-ów ma na celu stworzenie furtki dla grupy biznesmanów, którzy widzą, że nigdy nie dostaliby licencji bankowych, a w tym momencie będą mogli prowadzić działalność prawie bankową - podkreśla mecenas.

400 spółdzielni spożywców Społem jest w Polsce

3500 spółdzielni mieszkaniowych działa w kraju

1700 spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych funkcjonuje w Polsce

Adam Makosz