Z miast wyniosło się 250 tysięcy Polaków?
Odsetek Polaków mieszkających w miastach systematycznie zwiększał się przez cały okres PRL-u. Wystarczy wspomnieć, że w trakcie 40 lat (1950 - 1990), udział miejskiej ludności wzrósł z 37 do 62 proc. Ta zmiana była związana z intensywnym uprzemysłowieniem kraju. W III Rzeczpospolitej udział ludności miejskiej już nie wzrasta. Przez ostatnie 10 lat mieliśmy nawet do czynienia ze spadkowym trendem. Od 2006 do 2016 roku liczba Polaków mieszkających w miastach spadła o prawie ćwierć miliona.
Dane o wzrostach udziału ludności miejskiej znajdziemy już w tylko w starych rocznikach statystycznych (np. sprzed 30 lat). Nowsze informacje są dostępne w banku danych GUS-u. Warto pamiętać, że wspomniana instytucja bazuje na oficjalnej ewidencji ludności. Takie rozwiązanie skutkuje pewną niedokładnością związaną z krajowymi migracjami oraz emigracją zarobkową. Warto jednak pamiętać, że osoby wybierające swoje stałe miejsce zamieszkania (np. po zakupie lokum) zwykle aktualizują informacje dotyczące zameldowania.
Według danych Głównego Urzędu Statystycznego, wskaźnik urbanizacji, czyli udział ludności miejskiej w całej populacji Polski, spadł z 61,3 proc. (2006 r.) do 60,2 proc. (2016 r.). Taka zmiana z pozoru może wydawać się niewielka. Po jej przeliczeniu na wartości bezwzględne okazuje się jednak, że statystyczna liczba Polaków mieszkających w miastach przez dziesięć lat spadła o blisko ćwierć miliona.Ten ubytek ludności miejskiej jest równoznaczny ze zniknięciem miasta o wielkości Gdyni.
Jeżeli bardziej zagłębimy się w statystyki dotyczące zmian wskaźnika urbanizacji, to można stwierdzić, że przez 10 lat (2006 - 2016) udział ludności miejskiej wzrósł tylko w trzech regionach kraju (woj. podkarpackim, woj. lubuskim oraz woj. podlaskim). Szczególnie interesujący jest wzrost obserwowany na terenie Podkarpacia.
Jego przyczyn można upatrywać w rozwoju Rzeszowa. Mimo zmian dotyczących stolicy regionu, wskaźnik urbanizacji dla województwa podkarpackiego wciąż ledwie przekracza 40 proc. (patrz poniższy wykres). Mamy zatem do czynienia z przepaścią w stosunku do najbardziej zurbanizowanego województwa śląskiego (77 proc. ludności miejskiej w 2016 r.).
Ciekawie prezentują się też spadki wskaźnika urbanizacji. Największe takie zmiany procentowe pomiędzy 2006 i 2016 r. odnotowano dla województwa pomorskiego oraz wielkopolskiego. Te dwa regiony cechują się intensywnym rozwojem terenów graniczących z największymi ośrodkami miejskimi (Poznań, Trójmiasto). Najciekawszym przykładem jest powiat poznański. Populacja powiatu okalającego Poznań wzrosła z 241 000 (1995 r.) do 374 000 (2016 r.).
Jeżeli przyjrzymy się procesom urbanizacyjnym w szerszym kontekście, to można stwierdzić, że spadkowa tendencja wskaźnika urbanizacji, taka jak w Polsce, wcale nie jest europejską normą. Poniższa tabela prezentuje poziom wskaźnika urbanizacji z 28 krajów Europy (w 1990 i 2015 r.). Wśród analizowanych państw Starego Kontynentu znajdziemy takie, w których odsetek ludności miejskiej wynosi zarówno 50 proc. (Słowenia w 2015 r.), jak i 98 proc. (Belgia).
Dane Banku Światowego wskazują, że wzrosty wskaźnika urbanizacji nie były domeną krajów "nowej Unii". Pomiędzy 1990 i 2015 r. spadek analizowanego wskaźnika odnotowano jedynie na terenie Słowenii, Polski, Litwy, Łotwy, Czech, Słowacji oraz Estonii.
Odsetek mieszkańców miast nie zawsze jest powiązany z poziomem zamożności kraju i tempem rozwoju gospodarczego, o czym świadczą przykłady m.in. Irlandii (63 proc. ludności miejskiej w 2015 r.), Austrii (66 proc.), Ukrainy (70 proc.) oraz Rosji (74 proc.). Tym niemniej, długotrwała stabilizacja lub spadkowa tendencja wskaźnika urbanizacji (obserwowana m.in. w Polsce) rodzi pytania dotyczące jakości życia na terenach miejskich i skuteczności miast w przyciąganiu nowych mieszkańców.
W przypadku Polski na pewno można wskazać kilka problemów, które negatywnie oddziałują na atrakcyjność większych miast. Mowa o zanieczyszczeniu powietrza, problemach komunikacyjnych, chaosie urbanistycznym i relatywnie wysokich czynszach za wynajem lokum.
