Do czego może prowadzić kontrola?

Zgłoszenie uwag do protokołu

Pracownicy urzędu skarbowego przystępują do kontroli, aby sprawdzić, jak podatnik wywiązuje się ze swoich obowiązków wobec fiskusa. Znakiem, że ją zakończyli, jest doręczenie kontrolowanemu protokołu. Czego można się z niego dowiedzieć? Szczegółów przeprowadzonej kontroli. W ten sposób dokumentowany jest jej przebieg. W protokole kontroli znajdują się m.in.: opis dokonanych ustaleń faktycznych, dokumentacja dotycząca przeprowadzonych dowodów, ocena prawna sprawy.

Podatnik, który nie zgadza się z ustaleniami zawartymi w protokole kontroli, może zgłosić swoje uwagi. Wynika to z art. 291 § 1 Ordynacji podatkowej. Może przedstawić zastrzeżenia lub wyjaśnienia, wskazując równocześnie stosowne wnioski dowodowe. Ma na to 14 dni od dnia doręczenia mu protokołu. Jeśli w tym terminie podatnik nie złoży wyjaśnień czy zastrzeżeń, przyjmuje się, że nie kwestionuje ustaleń poczynionych przez pracowników urzędu skarbowego sprawdzających jego rozliczenia.

Po złożeniu zastrzeżeń należy uzbroić się w trochę cierpliwości. Trzeba dać urzędowi skarbowemu czas na ich analizę. W ciągu 14 dni od otrzymania zastrzeżeń kontrolujący powinni powiadomić podatnika o sposobie ich załatwienia, wskazując w szczególności, które nie zostały uwzględnione, wraz z uzasadnieniem faktycznym i prawnym.

Skorygowanie deklaracji

Zgłoszenie uwag do protokołu to nie wszystko co może zrobić podatnik po przeprowadzonej u niego kontroli. Może również naprawić błędy wykryte przy okazji weryfikacji jego rozliczeń - wykryte przez niego lub kontrolujących.

W czasie kontroli jest to niemożliwe. Uprawnienie do skorygowania deklaracji jest zawieszone na czas trwania kontroli prowadzonej przez pracowników urzędu skarbowego - w zakresie nią objętym. Stanowi tak art. 81b § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej. Nawet jeśli podatnik złoży w urzędzie skarbowym deklaracje korygujące, nie będą one prawnie skuteczne.

Sytuacja zmienia się po kontroli. Po jej zakończeniu - a momentem tym jest dzień doręczenia protokołu - można skorygować deklaracje dotyczące sprawdzanego okresu. Można to zrobić bez względu na rodzaj podatku.

Jeszcze do niedawna podatnicy mieli problem, gdy po kontroli przeprowadzonej przez pracowników urzędu skarbowego chcieli poprawić deklaracje VAT. Przepisy ordynacji podatkowej w ogóle nie dopuszczały takiej możliwości. Resort finansów godził się na to, ale tylko gdy w trakcie kontroli nie wykryto nieprawidłowości, które stanowiłyby podstawę wszczęcia postępowania podatkowego. Od 1 grudnia 2008 r. budzące tyle kontrowersji regulacje nie obowiązują. Nie ma przeciwwskazań, aby skorygować deklaracje VAT po kontroli przeprowadzonej przez pracowników urzędu skarbowego. Można to zrobić bez względu na to, czy w jej trakcie zostały wykryte nieprawidłowości.

Wszczęcie postępowania

Kontrola nastawiona jest przede wszystkim na zebranie dowodów i ustalenie faktów. Po jej zakończeniu nie zapadają rozstrzygnięcia prawne - nie są wydawane decyzje. Może być jednak wszczęte postępowanie podatkowe, które do takich rozstrzygnięć doprowadzi. Takiego obrotu sprawy należy spodziewać się, gdy w czasie kontroli zostaną wykryte nieprawidłowości oraz podatnik nie złoży deklaracji lub nie dokona korekty deklaracji w całości uwzględniającej ustalenia kontrolne. Do niedawna problemem był brak przepisu określającego termin wszczęcia postępowania podatkowego po kontroli. Termin taki obowiązuje od 1 stycznia 2009 r. Teraz między kontrolą a związanym z nią postępowaniem podatkowym może być co najwyżej półroczna przerwa. Postępowanie musi być wszczęte w ciągu 6 miesięcy od zakończenia kontroli.

Od tej zasady są jednak wyjątki.

Postępowanie podatkowe może być wszczęte po upływie 6 miesięcy od zakończenia kontroli, gdy podatnik najpierw skoryguje deklaracje zgodnie z ustaleniami kontrolnymi, ale później to odwoła. "Odwoła" czyli ponownie złoży korekty deklaracji, z tym że nie uwzględni w nich wszystkich nieprawidłowości ujawnionych przez kontrolerów. Wszczęcie postępowania podatkowego po pół roku od zakończenia kontroli wchodzi w grę także wtedy, gdy urząd skarbowy otrzyma od organów podatkowych lub innych organów informacje uzasadniające jej przeprowadzenie.

Trzeba jednak zaznaczyć, że te nowe zasady nie odnoszą się do postępowań podatkowych dotyczących spraw, które były przedmiotem kontroli zakończonej przed 1 stycznia 2009 r. W ich przypadku są stosowane przepisy dotychczas obowiązujące.

Postępowanie prowadzone przez urząd skarbowy to często dopiero pierwszy etap sporu podatnika z fiskusem. Podatnik nie zawsze zgadza się z otrzymaną decyzją. Może jednak odwołać się do izby skarbowej. Postępowanie odwoławcze nie musi jednak przynieść zmiany stanowiska fiskusa. Warto więc pamiętać, że działaniom urzędników skarbowych może przyjrzeć się sąd administracyjny. Skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego można wnieść po wyczerpaniu środków zaskarżenia, jakie przysługiwały w postępowaniu przed organami podatkowymi.

Podstawa prawna: ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 ze zm.).

Małgorzata Żujewska - Gazeta Podatkowa Nr 526 z dnia 2009-01-22