Dokumentowanie naliczania opłat z tytułu nielegalnego poboru wody - faktura VAT czy nota obciążeniowa?
Na gruncie ustawy o VAT dostarczanie wody i odprowadzanie ścieków traktuje się co do zasady jako świadczenie usług. Usługi te wykonywane są na podstawie umowy zawartej pomiędzy przedsiębiorstwem wodociągowym a odbiorcą usług. W przypadku bezumownego poboru wody naliczane są opłaty, które mają na celu rekompensatę powstałych strat. W związku z tym powstają wątpliwości czy opłaty za pobraną nielegalnie wodę mieszczą się w pojęciu świadczenia usług, a w konsekwencji jaki jest prawidłowy sposób ich dokumentowania.
Na wstępie należy zauważyć, że organy podatkowe w kwestii opłaty z tytułu nielegalnego poboru wody prezentują dwa zupełnie różne stanowiska. Wynika to z odmiennej interpretacji charakteru opłaty pobieranej z tytułu nielegalnego poboru wody. W ocenie niektórych organów podatkowych ma ona odszkodowawczy charakter i z tego powodu nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT, z kolei inne przedmiotowej opłacie przypisują cechy wynagrodzenia z tytułu świadczenia usług.
Na stanowisku, że przedmiotowa opłata stanowi wynagrodzenie z tytułu wykonanej usługi, a w konsekwencji stanowi czynność mieszczącą się w zakresie regulacji ustawy o VAT stoi Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach. Przykładowo w interpretacji indywidualnej z dnia 27 lipca 2009 r. (znak IBPP2/443-371/09/UH) zauważył, że: "Mamy tu więc do czynienia z odpłatną dostawą wody i odpłatną usługą odprowadzenia ścieków, czego nie zmienia fakt, iż sam pobór wody nastąpił nielegalnie. Należne od tego podmiotu kwoty stanowią formę odpłatności za pobraną przez niego nielegalnie wodę". Taki sam pogląd został wyrażony przez ten organ podatkowy w interpretacji indywidualnej z dnia 11 sierpnia 2010 r. (znak IBPP3/443-469/10/PK), w której podkreślono że: "czynnościami wymienionymi w art. 5 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy o podatku od towarów i usług, jest również dostarczanie wody czy odprowadzanie ścieków, które zostało dokonane m.in. bez zawarcia pisemnej umowy ze sprzedawcą, czy też niezgodnie z warunkami określonymi w umowie, za które pobiera się opłaty stanowiące formę odpłatności za ww. czynności.".
Całkowicie odmiennie stanowisko zajął Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie. Organ podatkowy w interpretacji indywidualnej z dnia 11 października 2011 r. (znak IPPP3/443-1024/11-2/JF) w całości zgodził się z podatnikiem odstępując od przedstawienia swojego uzasadnienia. Zdaniem podatnika otrzymanie opłaty za pobraną nielegalnie wodę oraz nielegalnie odprowadzone ścieki nie mieszczą się w pojęciu świadczenia usług, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, mają one bowiem charakter rekompensaty za wyrządzoną szkodę, w związku z czym opłaty te nie podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT.
W świetle powyżej przytoczonych interpretacji zasadnym wydaje się uznanie za prawidłowe stanowiska prezentowanego jednak przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie. Nie powinno bowiem budzić wątpliwości, iż opłaty pobierane z tytułu nielegalnego poboru wody stanowią w istocie odszkodowanie za niezgodne z prawem zachowanie, w wyniku którego powstała szkoda majątkowa. Skoro zatem przedmiotowym opłatom można przypisać odszkodowawczy charakter, to w konsekwencji nie mogą one stanowić wynagrodzenia za wykonanie usługi, które na gruncie ustawy VAT podlega opodatkowaniu.
Należy zauważyć, że faktury zgodnie przepisami ustawy o VAT są dokumentami wystawianymi w celu dokumentowania sprzedaży, czyli odpłatnej dostawy towarów i odpłatnego świadczenie usług na terytorium kraju, eksportu towarów oraz wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów. Aby zatem można i trzeba było wystawić fakturę, musi wystąpić jedna z powyższych czynności. Skoro w przedmiotowej sytuacji obciążanie za nielegalny pobór wody nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT to w konsekwencji nie powinna być ona dokumentowana fakturami VAT.
Podsumowując powyższe, należy stwierdzić że obciążanie podmiotów kosztami bezumownego poboru wody nie podlega opodatkowaniu VAT, a w konsekwencji nie może być dokumentowane fakturami VAT. Obciążanie to powinno być dokonywane w oparciu o inne dokumenty niż faktury VAT (np. noty obciążeniowe).
Marcin Parulski
Konsultant w Departamencie Doradztwa Podatkowego Małopolskiego Instytutu Studiów Podatkowych w Krakowie
Artykuł ma charakter jedynie informacyjny i stanowi publikację zainspirowaną treścią artykułów prasowych, interpretacji organów podatkowych i orzeczeń sądów administracyjnych. Nie stanowi porady ani opinii podatkowej czy prawnej w rozumieniu art. 2 ust. 1 i art. 31 ustawy o doradztwie podatkowym (Dz. U. z 1996 r. Nr 102, poz. 475, ze zm.) i jest odzwierciedleniem poglądów wyrażanych przez autorów publikacji. Małopolski Instytut Studiów Podatkowych Sp. z o.o. nie bierze odpowiedzialności za ewentualne skutki podejmowanych decyzji na ich podstawie.
