Kiedy trzeba spłacić długi podatkowe małżonka?

Dorobek małżonków

Relacje majątkowe między małżonkami najczęściej przybierają formę ustawowej wspólności majątkowej. Powstaje ona z chwilą zawarcia związku małżeńskiego. Wynika to z art. 31 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Taki układ oznacza - mówiąc w pewnym uproszczeniu - że to, czego małżonkowie dorobili się w czasie trwania małżeństwa, jest wspólne. Przedmioty majątkowe nabyte w tym okresie przez oboje małżonków lub jednego z nich składają się na majątek wspólny. Są to np. pobrane pensje, dochody z działalności gospodarczej, dochody z majątku wspólnego.

Majątek wspólny to jedno. Każdy z małżonków posiada jednak swój majątek osobisty. Wchodzą do niego przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową. Są to m.in. przedmioty nabyte przez każdego małżonka przed zalegalizowaniem związku, prawa autorskie, spadki (szczegóły w ramce).

Jak te relacje przekładają się na odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe?

Relacje z fiskusem

Podatnik odpowiada za podatki całym swoim majątkiem. W przypadku jednak osoby, która jest w związku małżeńskim, odpowiedzialność ta obejmuje nie tylko jej majątek osobisty, ale także majątek wspólny jej i małżonka. Wynika to z art. 29 § 1 Ordynacji podatkowej. Kiedy więc jeden z małżonków ma długi podatkowe, urząd skarbowy nie musi ograniczać egzekucji mającej na celu ich ściągnięcie tylko do jego majątku osobistego. „Pod młotek” może pójść wspólny dorobek obojga. Co jednak ważne: egzekucja nie może objąć majątku osobistego małżonka podatnika.

Takie stosunki majątkowe między małżonkami to z punktu widzenia fiskusa korzystny układ. Małżonek musi bowiem znosić egzekucję długów podatkowych podatnika z ich wspólnego dorobku. Można więc powiedzieć, że w tym sensie odpowiada za zobowiązania podatnika wobec fiskusa. Nie oznacza to jednak, że jest zobowiązanym - czyli osobą, która nie uregulowała w terminie podatku. Jest nim podatnik, a nie jego mąż czy żona.

Spór o tytuł wykonawczy

Można więc zadać sobie pytanie, na kogo w takiej sytuacji powinien być wystawiony tytuł wykonawczy, na podstawie którego ma być prowadzona egzekucja. Tylko na podatnika czy na oboje małżonków? Odpowiedź znajduje się w art. 27c ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Z przepisu tego wynika, że jeżeli egzekucja ma być prowadzona zarówno z majątku wspólnego zobowiązanego i jego małżonka, jak i z ich majątków osobistych, tytuł wykonawczy należy wystawić na oboje małżonków.

Problem w tym, że urzędnicy nie są skłonni wystawiać tytułu wykonawczego na oboje małżonków w przypadku, gdy egzekucja ma być prowadzona z ich majątku wspólnego, ale tylko jeden z nich jest zobowiązanym. Twierdzą, że w taki sposób należy wystawić tytuł wykonawczy, jeżeli działania egzekucyjne kierowane są zarówno do majątku wspólnego małżonków, jak i majątku osobistego każdego z nich. Postępuje się więc tak wtedy, gdy odpowiadają oni solidarnie za zobowiązanie podatkowe, np. wynikające z ich wspólnego zeznania rocznego.

NSA jest innego zdania. Podkreśla, że tytuł wykonawczy musi być wystawiony na oboje małżonków, jeśli jeden z nich jest zobowiązanym, ale są podstawy do prowadzenia egzekucji z ich majątku wspólnego. Dał temu wyraz w wielu orzeczeniach, np. w wyroku z dnia 18 stycznia 2006 r., sygn. akt II FSK 146/05 czy w wyroku z dnia 17 stycznia 2008 r., sygn. akt II GSK 335/07. Wynika więc z tego, że egzekucja nie może objąć majątku wspólnego, jeżeli oboje małżonkowie nie zostaną wymienieni w tytule wykonawczym.

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 ze zm.),
   
• ustawa z dnia 17.06.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2005 r. nr 229, poz. 1954 ze zm.),
   
• ustawa z dnia 25.02.1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. nr 9, poz. 59 ze zm.).