Koniec preferencji dla kościołów?

Regulacje art. 55 ust. 7 ustawy z 17 maja 1989 r. o stosunku państwa do Kościoła katolickiego w RP (Dz.U. nr 29, poz. 154 z późn. zm.) stanowią, że darowizny na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą są wyłączone z podstawy opodatkowania darczyńców podatkiem dochodowym i podatkiem wyrównawczym, jeżeli kościelna osoba prawna przedstawi darczyńcy pokwitowanie odbioru oraz - w okresie dwóch lat od dnia przekazania darowizny - sprawozdanie o przeznaczeniu jej na tę działalność.

Analogiczny przepis zawiera ustawa regulująca stosunek państwa do Kościoła prawosławnego. Natomiast w pozostałych ustawach kościelnych przepis o odliczeniach od dochodu darowizn dotyczy jedynie osób fizycznych. W ustawie o stosunku państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w RP w ogóle nie przewidziano możliwości dokonywania takich odliczeń zarówno przez osoby fizyczne, jak i osoby prawne.

Ustawy kościelne nie określają - w przeciwieństwie do ustawy o PIT i CIT - żadnych limitów odliczeń. Wywołuje to spory organów podatkowych z podatnikami. Spore zamieszanie wywołał też opisywany już wielokrotnie przez "GP" wyrok NSA z 2 grudnia 2003 r. (III SA 1209/01; niepublikowany), w którym sąd stwierdził, że do oceny podatkowych skutków darowizn na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą miarodajny jest tekst ustawy podatkowej. Resort finansów stoi zaś na stanowisku, że ustawy kościelne stanowią normy szczególne w stosunku do ustaw o PIT i CIT.

Socjaldemokracja Polska (SDPL) zamierza złożyć w Sejmie projekt ustawy, której celem miałoby być usunięcie z ustaw kościelnych przepisów dotyczących odliczania darowizn. Jak powiedziała "GP" poseł Małgorzata Winiarczyk-Kossakowska (SDPL), dotychczasowa praktyka polegająca na umieszczaniu preferencji podatkowych w innych niż podatkowe ustawach jest niewłaściwa z punktu widzenia zasad prawidłowej legislacji.

Jeśli chodzi o osoby prawne, które dokonały darowizny na działalność charytatywno-opiekuńczą Kościoła katolickiego oraz Kościoła prawosławnego, to mogą one je odliczać od dochodu na zasadach określonych w ustawach regulujących stosunki państwa z tymi dwoma kościołami, a darowizn na inne cele, ale na rzecz tych samych kościołów - na zasadach określonych w ustawie o CIT. Natomiast darowizny na rzecz pozostałych związków wyznaniowych mogą być odliczane od dochodu wyłącznie na zasadach określonych w ustawie o CIT.

Poza tym wprowadzenie odpowiedzialności podatnika-darczyńcy za działania obdarowanego, na co darczyńca nie ma przecież wpływu, budzi poważne zastrzeżenia natury konstytucyjnej, tym bardziej że jest to odpowiedzialność finansowa ze skutkiem wstecznym, bowiem w razie pozbawienia darczyńcy prawa do odliczenia ze względu na nieprzedstawienie przez obdarowanego sprawozdania o przeznaczeniu darowizny na preferowany cel, podatnik musi zwrócić ulgę wraz z odsetkami za zwłokę nawet za okres kilku lat. W opinii poseł M. Winiarczyk obecny stan jest sprzeczny z art. 25 konstytucji.

SDPL chciałaby, aby proponowane rozwiązania weszły w życie z 1 stycznia 2006 r. Partia przesłała te propozycje do zaopiniowania wszystkim kościołom i związkom wyznaniowym.

Aneta Mościcka

dr Irena Ożóg, doradca podatkowy, spółka doradztwa podatkowego Ożóg, Stolarek, Wolniewicz i Wspólnicy Sp. z o.o.
Do propozycji SdPL odnośnie do wykreślenia z tzw. ustaw kościelnych przepisów regulujących kwestie odliczeń podatkowych darowizn na działalność charytatywno-opiekuńczą prowadzoną przez kościelne osoby prawne trzeba podejść z dużą rozwagą i skonsultować je z poszczególnymi kościołami. W mojej opinii, przepisy ustaw kościelnych dotyczące nielimitowanego odliczania darowizn są przepisami szczególnymi w stosunku do ustaw o podatkach dochodowych regulujących tę materię. Należy pamiętać, że ustawy te zostały w zasadniczej większości uchwalone przez parlament już po uchwaleniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i mimo wielu nowelizacji ustawy podatkowej, zachowano te odliczenia z uwagi na społeczną wagę działalności kościołów na tej niwie.