Nawet oni mogą dostać zwrot akcyzy

W dniu 13 lipca 2009 r. siedmioosobowy skład Naczelnego Sądu Administracyjnego powziął uchwałę, w której wyjaśnił, że zwrot nadpłaty w podatku akcyzowym przysługuje nawet wówczas, gdy ciężar podatku poniósł nabywca opodatkowanego towaru (sygn. akt I FPS 4/09). Uchwała ma doniosłe znaczenie dla producentów energii elektrycznej, którzy wbrew dyrektywie energetycznej zostali uznani przez polskiego ustawodawcę za podatników akcyzy w zakresie, w jakim sprzedawali energię elektryczną dystrybutorom. Chodzi o zwrot akcyzy zapłaconej w okresie od stycznia 2006 r. do lutego 2009 r.

Powyższa uchwała zapadła w związku z pytaniem prawnym, jakie wyłoniło się przy rozpatrywaniu przez zwykły skład NSA skargi kasacyjnej złożonej przez jednego z producentów energii elektrycznej od niekorzystnego wyroku WSA w Poznaniu. Należy przypomnieć, że w dniu 12 lutego 2009 r . Europejski Trybunał Sprawiedliwości wydał wyrok w sprawie ze skargi Komisji Wspólnot Europejskich przeciwko Polsce (C-475/07), w którym stwierdził, że poprzez zaniechanie dostosowania w dniu 1 stycznia 2006 r. polskiego systemu opodatkowania energii elektrycznej do wymogów dyrektywy energetycznej Rzeczpospolita Polska uchybiła zobowiązaniom ciążącym na niej na mocy tej dyrektywy w zakresie określenia momentu, w którym podatek od energii elektrycznej staje się wymagalny. Zgodnie z dyrektywą energetyczną, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dostawy energii elektrycznej przez dystrybutora na rzecz ostatecznego odbiorcy, podczas gdy polskie przepisy nakazywały opodatkować już pierwszą sprzedaż energii elektrycznej przez jej producenta. W tym zakresie ETS stwierdził niezgodność polskich uregulowań z przepisami wspólnotowymi, nie ograniczając w żadnej mierze skutków swojego wyroku.

Ponieważ na gruncie polskich przepisów akcyzowych moment powstania obowiązku podatkowego ściśle determinuje osobę zobowiązaną do zapłaty podatku, dla wielu składów Wojewódzkich Sądów Administracyjnych rozpatrujących skargi producentów energii elektrycznej na decyzje organów podatkowych odmawiające stwierdzenia nadpłaty było jasne, że polskie przepisy akcyzowe nakładające obowiązek zapłaty podatku akcyzowego na producenta energii elektrycznej w zakresie, w jakim sprzedaje tę energię dystrybutorowi, są sprzeczne z dyrektywą energetyczną. W co najmniej kilkunastu wyrokach Wojewódzkich Sądów Administracyjnych uznano, że skoro podatek akcyzowy od energii elektrycznej dostarczanej dystrybutorowi zapłacił jej producent, który nie był obowiązany do zapłaty podatku w świetle dyrektywy energetycznej, to takiemu producentowi przysługuje zwrot zapłaconej akcyzy w okresie od stycznia 2006 r. do lutego 2009 r. (np. wyrok WSA z dnia 2 października 2007 r., sygn. akt I SA/Lu 522/07; wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 29 września 2008 r., sygn. akt I SA/Wr 730/08; wyrok WSA w Gliwicach z dnia 20 lutego 2009 r., sygn. akt III SA/Gl 1312/08).

W trakcie sporów sądowych producentów energii elektrycznej z administracją podatkową, ta ostatnia zaczęła w pewnym momencie twierdzić, że producent energii elektrycznej nie może ubiegać się o zwrot podatku akcyzowego, skoro ciężar ekonomiczny tego podatku został poniesiony w cenie przez nabywcę energii elektrycznej. W takiej sytuacji ewentualny zwrot akcyzy wiązałby się z bezpodstawnym wzbogaceniem producenta energii. Pogląd taki został przyjęty przez WSA w Poznaniu (np. wyrok z dnia 13 czerwca 2008 r., sygn. akt I SA/Po 433/08).

NSA w powyższej uchwale z dnia 13 lipca 2009 r. zdecydowanie odciął się od koncepcji stosowania przy nadpłacie w podatku akcyzowym cywilistycznej konstrukcji bezpodstawnego wzbogacenia. W ustnym uzasadnieniu wyjaśnił, że wprawdzie w świetle orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości przepis krajowy wyłączający zwrot podatku w razie bezpodstawnego wzbogacenia byłby zgodny z prawem wspólnotowym, jednakże polski prawodawca nie zdecydował się na wprowadzenie takiego przepisu do porządku prawnego (w przeciwieństwie np. do Wielkiej Brytanii). Z tego względu kwestię zwrotu nadpłaty regulują przepisy podatkowe w obowiązującym kształcie, a one z kolei uznają zwrot podatku za zasadny, gdy został zapłacony nienależnie, nawet gdyby miało to doprowadzić do bezpodstawnego wzbogacenia podatnika.

W najbliższym czasie możemy spodziewać się wielu orzeczeń sądów administracyjnych w sprawach nadpłat w podatku akcyzowym w związku z niezgodnością w okresie od dnia 1 stycznia 2006 r. do dnia 28 lutego 2009 r. polskich przepisów akcyzowych z dyrektywą energetyczną, albowiem wiele analogicznych spraw toczących się przed sądami administracyjnymi zostało w ostatnim czasie zawieszonych w oczekiwaniu na uchwałę z dnia 13 lipca 2009 r.

Łukasz Mazur, prezes ECDDP, Sławomir Czyż, doradca podatkowy ECDDP