W dokumencie opublikowanym w środę wskazano, że dochody z podatku od towarów i usług (VAT) stanowiły w latach 2011-13 średnio 42 proc. dochodów budżetowych.
"W tym samym okresie spadły o ponad 6 proc., tj. o 7,4 mld zł. W 2011 r. kwoty uszczupleń w podatku VAT ujawnionych przez służby podległe Ministrowi Finansów wyniosły nieco więcej niż 2,5 mld zł, podczas gdy w 2012 r. kwota ta przekroczyła 4 mld zł, a tylko w pierwszym półroczu 2013 r. było to prawie 3,2 mld zł" - wyliczała NIK.
Wskazano, że przyczyną takiej sytuacji było m.in. nasilające się zjawisko oszustw podatkowych polegające m.in. na: niepłaceniu VAT przez polskiego nabywcę od towarów sprowadzonych z innych krajów UE, wykorzystywaniu faktur dokumentujących fikcyjne transakcje, czy wyłudzaniu podatku w postaci zwrotów VAT.
"Według danych MSW w 2012 r. tylko w sprawach dotyczących tzw. przestępczości paliwowej, które zakończyły się aktami oskarżenia, nadużycia opiewały na ponad 1,3 mld zł" - czytamy w dokumencie.
Zaznaczono w nim, że minister finansów prawidłowo wyznaczał cele i kierunki kontroli podatkowej, a administracja prowadziła intensywne działania, by ograniczyć skalę oszukańczych procederów, to jednak popełniano liczne błędy i zaniechania.
Kontrolerzy wykazali m.in., że organy kontroli skarbowej oraz podatkowej odzyskały niewielką część kwot zaniżeń podatku VAT, gdyż urzędy skarbowe często wydawały decyzje wymiarowe (określające wysokość zobowiązania podatkowego) tzw. "słupom".
Zastrzeżenia dotyczyły też malejącej liczby kontroli przeprowadzonych przez urzędy skarbowe. "W 2012 r. organy te zrealizowały prawie 240 tys. kontroli rozliczeń VAT, tj. o 8,8 proc. mniej niż w 2011 r. Zjawisko to pogłębiło się w I półroczu 2013 r., kiedy to przeprowadzono niecałe 109 tys. kontroli, tj. o 17,8 proc. mniej niż w I półroczu 2012 r." - wskazali kontrolerzy.
NIK zarzuca też administracji podatkowej, że często w sposób niepełny lub nieprawidłowy dokumentowała stan faktyczny kontrolowanych podatników. W efekcie zwiększał się udział decyzji uchylonych w toku prowadzonych przez izby skarbowe postępowań odwoławczych.
NIK podkreśliła w raporcie, że skuteczność zwalczania oszustw w VAT zależy głównie od umiejętnego rozpoznania mechanizmów oszustw, szybkości reakcji organów podatkowych i organów kontroli skarbowej oraz od niezwłocznego wymierzania i egzekwowania kar wobec sprawców.
Izba zarekomendowała więc resortowi finansów m.in., by szybciej wprowadzał sprawdzone w innych krajach rozwiązania ułatwiające zwalczanie oszustw w VAT, zwiększył wykorzystywanie instrumentów współpracy międzynarodowej, ale też zintensyfikował współpracę między służbami podległymi MF oraz z organami ścigania.
Wiceminister resortu finansów Agnieszka Królikowska odnosząc się do raportu NIK wskazała, że w ostatnich latach, wobec nasilonego działania zorganizowanych grup przestępczych dot. wyłudzeń VAT, głównym celem kontroli skarbowej było i jest jak najwcześniejsze ujawnianie i przerywanie procederu, który powoduje straty Skarbu Państwa.
- Skuteczność tych działań obrazują coraz wyższe kwoty, ustalonych w wyniku kontroli skarbowych, należności budżetowych (...) W sytuacji, w której działania kontroli dotyczą zorganizowanej działalności przestępczej, najczęściej z wykorzystaniem mechanizmu tzw. "znikającego podatnika", jest naturalną rzeczą, że kwoty ustaleń nie będą pokrywały się z ich egzekucją. Przykrywką tych działań są najczęściej podstawione osoby bez majątku, w stosunku do których egzekucja będzie z oczywistych względów bezskuteczna - wskazała.
Wiceminister poinformowała też, że szef MF rozpoczął proces usprawnienia egzekucji podatkowych przez urzędy skarbowe, a także wzmocnienia nadzoru. - Skuteczność odzyskiwania niezapłaconych podatków ma ulec zwiększeniu poprzez znaczną modyfikację systemu motywacyjnego w urzędach skarbowych i powiązaniu go z wynikami pracy. W szczególności poprzez całkowitą zmianę zasad wypłacania prowizji poborcom skarbowym za wyegzekwowane przez nich środki pieniężne - podkreśliła.
- Egzekucja ulegnie również wzmocnieniu poprzez zastosowanie narzędzi informatycznych podczas wyszukiwania mienia dłużników i środków na ich rachunkach bankowych - dodała.
Jej zdaniem, realizacja programu e-Podatki usprawni m.in. wykorzystywanie i porównywanie danych podatkowych, gromadzonych przez administrację podatkową.
Biznes INTERIA.PL na Twitterze. Dołącz do nas i czytaj informacje gospodarcze
