Najwyższa Izba Kontroli (NIK)
Czwartek, 2 stycznia 2025 (12:54)
Aktualizacja Czwartek, 2 stycznia 2025 (12:54)
Najwyższa Izba Kontroli (NIK) to jeden z najstarszych organów kontrolnych w Polsce, mający kluczowe znaczenie dla funkcjonowania państwa i utrzymania standardów przejrzystości w administracji publicznej. Odgrywa ona kluczową rolę w zapewnieniu, że środki publiczne są wydawane zgodnie z prawem, a działania instytucji państwowych i samorządowych są prowadzone w sposób efektywny i uczciwy. NIK, jako niezależna instytucja, działa na rzecz obywateli, kontrolując wszelkie obszary działalności publicznej.

Najwyższa Izba Kontroli (NIK) - najważniejsze informacje
-
Kraj:
Polska
Historia Najwyższej Izby Kontroli
Najwyższa Izba Kontroli ma długą tradycję, sięgającą czasów II Rzeczypospolitej. Instytucja ta została powołana do życia w 1919 roku, kiedy to Sejm Ustawodawczy uchwalił ustawę o NIK. Jednakże tradycje nadzoru finansowego w Polsce są jeszcze starsze i sięgają czasów zaborów. W okresie międzywojennym NIK pełniła niezwykle istotną funkcję w kontrolowaniu wydatków publicznych oraz zapobieganiu korupcji i niegospodarności w organach państwowych.
W czasach PRL Najwyższa Izba Kontroli kontynuowała swoją działalność, jednak jej rola była znacznie ograniczona ze względu na system autorytarny i centralizację władzy. Zmiany w jej funkcjonowaniu nastąpiły po transformacji ustrojowej w 1989 roku. Wraz z wprowadzeniem nowych standardów demokratycznych, rola NIK została wzmocniona, a jej niezależność zagwarantowana w Konstytucji RP z 1997 roku.
Dziś NIK jest jedną z najważniejszych instytucji kontrolnych w Polsce, której zadaniem jest zapewnienie praworządności, przejrzystości i efektywności działań sektora publicznego.
Struktura i niezależność NIK
Najwyższa Izba Kontroli działa na zasadach niezależności i obiektywności, co jest kluczowym elementem jej efektywności. Prezes NIK, który kieruje działalnością Izby, jest powoływany przez Sejm na 6-letnią kadencję. Niezależność Prezesa NIK od władz wykonawczych jest istotnym gwarantem tego, że działania kontrolne będą przeprowadzane bez wpływów politycznych. Obecnie Prezes NIK odpowiada bezpośrednio przed Sejmem, co dodatkowo wzmacnia mechanizm kontroli nad instytucjami państwowymi.
Struktura NIK jest złożona, a jej działanie oparte na systemie hierarchicznym. Najwyższą władzą w instytucji jest Kolegium NIK, które składa się z Prezesa NIK, wiceprezesów oraz członków, będących doświadczonymi kontrolerami. Kolegium pełni funkcję doradczą i opiniującą w najważniejszych sprawach związanych z działalnością Izby.
NIK posiada również sieć regionalnych delegatur, które umożliwiają jej prowadzenie kontroli na terenie całego kraju. Delegatury NIK są zlokalizowane w największych miastach Polski i odgrywają kluczową rolę w prowadzeniu kontroli na poziomie regionalnym oraz lokalnym, co pozwala Izbie na monitorowanie działań organów samorządowych.
Zadania i kompetencje NIK
Zadania Najwyższej Izby Kontroli obejmują szeroki zakres działań związanych z monitorowaniem i oceną działalności sektora publicznego. Do podstawowych kompetencji NIK należy:
- Kontrola legalności, gospodarności, celowości i rzetelności – NIK kontroluje działania organów państwowych pod kątem zgodności z prawem, efektywności gospodarowania środkami publicznymi oraz realizacji celów publicznych. Ocenia również, czy podejmowane decyzje są rzetelne i zgodne z interesem publicznym.
- Kontrola finansowa – NIK regularnie przeprowadza kontrole finansowe, które obejmują m.in. budżet państwa, wydatki samorządowe oraz inne instytucje finansowane z pieniędzy publicznych. Izba ocenia, czy środki publiczne są wydawane zgodnie z przeznaczeniem i czy nie dochodzi do niegospodarności lub marnotrawstwa.
- Kontrola organów samorządowych – ważnym obszarem działalności NIK jest monitorowanie funkcjonowania samorządów terytorialnych, takich jak gminy, powiaty i województwa. Kontrole te mają na celu ocenę, czy lokalne władze odpowiednio zarządzają środkami publicznymi i realizują zadania na rzecz mieszkańców.
- Kontrola spółek Skarbu Państwa – Najwyższa Izba Kontroli regularnie kontroluje także spółki, w których Skarb Państwa ma udziały, aby ocenić, czy zarządzanie tymi przedsiębiorstwami odbywa się zgodnie z interesem publicznym oraz zasadami gospodarności.
- Kontrola organów rządowych – NIK ma prawo kontrolować działalność wszystkich organów administracji rządowej, w tym ministerstw, agencji rządowych, urzędów centralnych oraz innych jednostek organizacyjnych państwa. Jej zadaniem jest zapewnienie, że działania te są zgodne z prawem i służą dobru publicznemu.
- Kontrola międzynarodowa – NIK współpracuje z międzynarodowymi instytucjami kontrolnymi oraz uczestniczy w europejskich i światowych organizacjach audytorskich. W ten sposób Izba może wymieniać doświadczenia i doskonalić swoje metody działania, a także prowadzić kontrole programów i funduszy europejskich.
Temat Najwyższa Izba Kontroli (NIK) znajdziesz również w serwisie:
Najwyższa Izba Kontroli (NIK) - Wiadomości
-
Źle wydajemy miliardy na obronność? NIK w raporcie ponownie o błędach
Środa, 2 lipca (08:08)Kontrole NIK z wykonania budżetu za rok 2023 przyniosły negatywną ocenę dla MON. Deklaracji zwiększenia wydatków na obronność nie brakuje, ale kolejne rządy mają problem z właściwym... -
NIK ocenia gospodarkę obiegu zamkniętego w Polsce. Brakuje skuteczności
Wtorek, 1 lipca (13:48)Transformacja Polski w kierunku gospodarki obiegu zamkniętego okazała się nieskuteczna - alarmuje NIK. Wskaźnik cyrkularności spadł, poziom recyklingu jest poniżej wymogów UE, a wiele... -
Ministerstwo Finansów w ogniu krytyki. NIK: Zabrakło ostrożności
Wtorek, 17 czerwca (13:01)Najwyższa Izba Kontroli wzięła pod lupę wykonanie budżetu państwa w 2024 roku - i stwierdziła, że Ministerstwo Finansów pod wodzą Andrzeja Domańskiego "nie przestrzegało zasady ostrożnego... -
Wybór szefa NIK. Kto obejmie stanowisko po Marianie Banasiu?
Poniedziałek, 16 czerwca (10:51)Sejm i Senat wybiorą nowego prezesa Najwyższej Izby Kontroli, który obejmie urząd po Marianie Banasiu. Zdaniem "Rzeczpospolitej" największe szanse w wyborach ma Maciej Berek, jednak... -
PKOl skontrolowany przez NIK. W tle 92 mln zł
Poniedziałek, 16 czerwca (07:49)Rzecznik prasowy Najwyższej Izby Kontroli (NIK), Marcin Marjański przekazał, że zakończono kontrolę realizacji rozliczenia umów finansowanych ze środków publicznych przez Polski Komitet... -
Kontrola w sprawie GetBack. NIK kieruje kolejne zawiadomienie do prokuratury
Środa, 16 kwietnia (16:40)Najwyższa Izba Kontroli (NIK) weryfikuje działanie Komisji Nadzoru Finansowego (KNF) wobec spółki GetBack. NIK właśnie poinformowała, że złożyła kolejne zawiadomienie w prokuraturze... -
Morawiecki krytycznie o raporcie NIK. "Nie traktuję poważnie"
Wtorek, 15 kwietnia (13:20)- Nie traktuje raportów NIK poważnie, gdyż instytucja ta jest instrumentem w walce politycznej - stwierdził były premier Mateusz Morawiecki, komentując raport Najwyższej Izby Kontroli ws.... -
NIK wraca do fuzji Orlenu z Lotosem. "Bez uzasadnienia ekonomicznego"
Wtorek, 15 kwietnia (11:36)- Połączenie tych dwóch gigantów przemysłu naftowego od początku nie miało ekonomicznego uzasadnienia - tak o wnioskach NIK płynących z kontroli fuzji Orlenu i Lotosu powiedział Marian...
Najwyższa Izba Kontroli (NIK) - Wideo
-
Miażdżący raport NIK o fuzji Orlenu z Lotosem. Daniel Obajtek odpowiada
Wtorek, 15 kwietnia (19:28)Miażdżący raport Najwyższej Izby Kontroli o fuzji Lotosu z Orlenem. Jej zdaniem nie miała ekonomicznego sensu, była poniżej wartości rynkowej i oparta na błędnych analizach doradców,... -
Banaś w "Graffiti" o kontroli stawek WIBOR: Nie zostaliśmy wpuszczeni
Czwartek, 2 marca 2023 (09:18)- Podjęliśmy także działania w sprawie kontroli wskaźnika WIBOR - powiedział w programie "Graffiti" prezes Najwyższej Izby Kontroli Marian Banaś. - Chcieliśmy zbadać możliwe... -
123 miliony złotych dotacji dla nowej firmy. Banaś w "Graffiti": Kontrola ruszy w przyszłym tygodniu
Czwartek, 2 marca 2023 (09:14)- W związku z programem "Szybka Ścieżka - Innowacje Cyfrowe" Narodowego Centrum Badań i Rozwoju jedna firma z Białegostoku otrzymała otrzymała 123 mln - poinformował u Grzegorza Kępki... -
Obajtek w "Gościu Wydarzeń": NIK powinien kontrolować publiczne pieniądze, a w Orlenie ich nie ma
Środa, 4 stycznia 2023 (21:57)Szef Orlenu Daniel Obajtek mówił w rozmowie z Bogdanem Rymanowskim o możliwych działaniach Najwyższej Izby Kontroli oraz Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wobec cen ustalanych...