Prawo do jego zastosowania na zasadach wynikających z przywołanego przepisu mają małżonkowie oraz osoby samotnie wychowujące dzieci.
Sposób zgłoszenia wyboru
Wybór preferencyjnego rozliczenia w zeznaniu rocznym nie jest skomplikowany. Wystarczy, że osoby uprawnione do tej metody rozliczenia wniosek w tym zakresie wyrażą w zeznaniu podatkowym poprzez zaznaczenie właściwego kwadratu w polach od 6 do 9 formularza PIT-36 lub w tych samych polach formularza PIT-37. Uprawnienie do preferencyjnego opodatkowania nie jest przy tym uwarunkowane terminowym złożeniem zeznania podatkowego.
Wniosek o łączne opodatkowanie małżeńskich dochodów może być również wyrażony wyłącznie przez jednego z małżonków. Traktowany jest wówczas na równi ze złożeniem przez niego oświadczenia o upoważnieniu go przez współmałżonka do złożenia wniosku o łączne opodatkowanie ich dochodów. Oświadczenie to składane jest pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania.
Wspólne zeznanie małżonków - rozliczenie standardowe
Prawo małżonków do dokonania wspólnego rozliczenia w jednym zeznaniu podatkowym uzależnione jest od spełnienia kilku warunków. Zasadniczo małżonkowie powinni podlegać nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu. Poza tym powinni pozostawać w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy oraz musi między nimi istnieć wspólność majątkowa - ten drugi warunek również muszą spełniać przez cały rok podatkowy, za który składają małżeńskie zeznanie.
Dodatkowo żadne z nich nie może prowadzić działalności gospodarczej opodatkowanej 19% podatkiem liniowym, nie mogą do nich mieć również zastosowania przepisy ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym (z wyjątkiem określonym w art. 6 ust. 9 ustawy o pdof, dotyczącym przychodów z prywatnego najmu), ustawy o podatku tonażowym albo ustawy o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych.
Małżonkowie spełniający łącznie wszystkie wymienione warunki, mają prawo do opodatkowania łącznie sumy swoich dochodów. Po złożeniu przez takich małżonków wniosku w omawianej kwestii podatek określa się na imię ich obojga w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy ich łącznych dochodów.
Omawiana zasada preferencyjnego opodatkowania ma również zastosowanie w przypadku, gdy jeden z małżonków w roku podatkowym nie uzyskał dochodów opodatkowanych według skali podatkowej lub osiągnął je w wysokości niepowodującej obowiązku uiszczenia podatku.
Z zagranicznym małżonkiem
Ustawodawca sposób wspólnego opodatkowania, według tych samych co opisane wcześniej reguł, przewidział także dla małżonków, którzy mają miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w innym niż Polska państwie członkowskim UE lub w innym państwie należącym do EOG albo w Konfederacji Szwajcarskiej (art. 6 ust. 3a ustawy o pdof).
Ponadto z preferencji tej skorzystać mogą małżonkowie, z których jeden podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w RP, a drugi ma miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w innym niż Polska państwie członkowskim UE lub w innym państwie należącym do EOG albo w Konfederacji Szwajcarskiej.
Jednak w obu wymienionych przypadkach wspólne rozliczenie jest możliwe jedynie wówczas, gdy małżonkowie osiągnęli podlegające opodatkowaniu na terytorium Polski przychody w wysokości stanowiącej łącznie co najmniej 75% całkowitego przychodu osiągniętego przez oboje małżonków w danym roku podatkowym i udokumentowali certyfikatem rezydencji miejsce zamieszkania dla celów podatkowych.
Ustawodawca zastrzegł jednak, że analizowany przepis stosuje się pod warunkiem istnienia podstawy prawnej wynikającej z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Polska, do uzyskania przez organ podatkowy informacji podatkowych od organu podatkowego państwa, w którym osoba fizyczna ma miejsce zamieszkania dla celów podatkowych.
Wskazał też, że na żądanie organów podatkowych podatnicy osiągający omawiane dochody mają obowiązek udokumentowania wysokości całkowitych przychodów osiągniętych w danym roku podatkowym, przedstawiając zaświadczenie wydane przez właściwy organ podatkowy innego niż Polska państwa członkowskiego UE lub innego państwa należącego do EOG albo Konfederacji Szwajcarskiej, w którym osoby te mają miejsce zamieszkania dla celów podatkowych. Dopuszcza także udokumentowanie ich innym dokumentem potwierdzającym wysokość całkowitych przychodów osiągniętych w tym okresie.
Rozliczenie wdowców
Wspólne zeznanie roczne mogą składać także niektóre wdowy i niektórzy wdowcy. Z art. 6a ust. 1 ustawy o pdof wynika bowiem, że z rozliczenia ze zmarłym małżonkiem mogą skorzystać - również po spełnieniu ustawowych warunków - wdowa lub wdowiec, którzy zawarli związek małżeński przed rozpoczęciem roku podatkowego, a ich małżonek zmarł w trakcie roku podatkowego oraz podatnik, który pozostawał w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy, a jego małżonek zmarł po upływie roku podatkowego, ale przed złożeniem zeznania podatkowego. Wówczas łączne opodatkowanie dochodów małżonków, między którymi istniała w roku podatkowym wspólność majątkowa, a jedno z nich zmarło, następuje na wniosek o łączne opodatkowanie małżonków złożony przez wdowę lub wdowca. Wniosek ten powinien zostać zawarty, podobnie jak w przypadku typowego małżeńskiego rozliczenia, w rocznym zeznaniu podatkowym.
Zeznanie samotnego rodzica
W charakterze osoby samotnie wychowującej dziecko lub dzieci, czyli tzw. samotnego rodzica, roczne zeznanie podatkowe PIT ma możliwość złożyć rodzic lub opiekun prawny, który jest panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów, lub osobą pozostającą w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności. Jednak osoba posiadająca któryś z wymienionych statusów ma prawo do preferencyjnego rozliczenia wyłącznie wówczas, gdy faktycznie samotnie wychowuje dzieci.
Dla dokonania przez rodzica preferencyjnego rozliczenia w rocznym PIT wymagane jest również spełnienie określonych wymogów ustawowych przez samo dziecko.
W efekcie jako tzw. samotny rodzic może się rozliczyć podatnik objęty nieograniczonym obowiązkiem podatkowym, samotnie wychowujący w roku podatkowym dzieci:
1) małoletnie,
2) bez względu na ich wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,
3) do ukończenia 25. roku życia uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach: o systemie oświaty, o szkolnictwie wyższym i nauce bądź w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe obowiązujących w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie, jeżeli w roku podatkowym nie uzyskały dochodów podlegających opodatkowaniu, na zasadach określonych w art. 27 lub art. 30b ustawy o pdof, w łącznej wysokości przekraczającej kwotę stanowiącą iloraz kwoty zmniejszającej podatek oraz stawki podatku, określonych w pierwszym przedziale skali podatkowej, o której mowa w art. 27 ust. 1, z wyjątkiem renty rodzinnej (wg broszury informacyjnej MF w rozliczeniu za 2019 r., pomimo dokonanej w trakcie tego roku zmiany skali podatkowej, limit tych dochodów nadal wynosi 3.089 zł).
Tym samym do limitu dochodów pełnoletniego dziecka warunkującego prawo do rozliczenia jako samotny rodzic nie wlicza się dochodów z tzw. drobnych zleceń opodatkowanych ryczałtem. Wlicza się natomiast przychody korzystające z tzw. zwolnienia dla młodych, czyli dla osób w wieku do 26 lat, wynikającego z art. 21 ust. 1 pkt 148 ustawy o pdof.
Oprócz tego zarówno do rodzica (opiekuna prawnego) rozliczającego się z podatku dochodowego jako tzw. samotny rodzic, jak i do dzieci, z którymi dokonuje wspólnego rozliczenia, nie mogą mieć w roku podatkowym zastosowania przepisy: o podatku liniowym, ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym, z wyjątkiem dotyczącym tzw. prywatnego najmu oraz ustaw o podatku tonażowym i o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych.
Warunki do złożenia wspólnego zeznania z małżonkiem - checklista
1. Małżonkowie (zasady ogólne): ߛ podleganie nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu (art. 6 ust. 2 ustawy o pdof), ߛ istnienie wspólności majątkowej przez cały rok podatkowy (art. 6 ust. 2 ustawy o pdof), ߛ pozostawanie w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy (art. 6 ust. 2 ustawy o pdof), ߛ nieprowadzenie przez żadnego z małżonków działalności gospodarczej opodatkowanej 19% podatkiem liniowym (art. 6 ust. 8 ustawy o pdof), ߛ brak zastosowania do któregokolwiek z małżonków przepisów ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym (z wyjątkiem określonym w art. 6 ust. 9 ustawy o pdof), ustawy o podatku tonażowym albo ustawy o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych (art. 6 ust. 8 ustawy o pdof). 2. Jako wdowa lub wdowiec (podatnik wskazany w art. 6a ust. 1 ustawy o pdof, który spełnia jednocześnie warunki określone m.in. w art. 6 ust. 8 ustawy o pdof): ߛ podatnik, który zawarł związek małżeński przed rozpoczęciem roku podatkowego, a jego małżonek zmarł w trakcie roku podatkowego, ߛ podatnik, który pozostawał w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy, a jego małżonek zmarł po upływie roku podatkowego, ale przed złożeniem zeznania podatkowego. Warunki do rozliczenia jako samotny rodzic - checklista
ߛ Rodzic lub opiekun prawny, który jest: panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów, lub osobą pozostającą w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności wychowujący w roku podatkowym samodzielnie dzieci: ߛ małoletnie, ߛ bez względu na ich wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną, ߛ pełnoletnie, uczące się jeżeli w roku podatkowym nie uzyskały dochodów podlegających opodatkowaniu, na zasadach określonych w art. 27 lub art. 30b ustawy o pdof, w łącznej wysokości przekraczającej kwotę 3.089 zł, z wyjątkiem renty rodzinnej. Podstawa prawna. Ustawa z dnia 26.07.1991 r. o pdof (Dz. U. z 2019 r. poz. 1387 ze zm.)
autor: Agata Cieśla Gazeta Podatkowa nr 26 (1692) z dnia 2020-03-30 Pobierz darmowy program do rozliczeń PIT 2019
