Przedawnienie podatku w trakcie postępowania

Urzędnicy skarbowi mają sporo czasu, aby bliżej przyjrzeć się rozliczeniom dokonanym samodzielnie przez podatników i ewentualnie zmienić je poprzez wydanie decyzji określającej prawidłową wysokość podatku. Zakres czasowy ich działań wiąże się z terminem przedawnienia zobowiązania podatkowego. Zobowiązania podatkowe przedawniają się, co do zasady, po 5 latach, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Wynika to z art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej.

Urzędnicy nie mogą wszcząć i prowadzić postępowania wymiarowego dotyczącego podatku, który się przedawnił. Postępowanie przed fiskusem jest jednak dwuinstancyjne. Od decyzji wydanej przez urząd skarbowy można odwołać się do izby skarbowej. Czy wystarczy więc, aby przed upływem terminu przedawnienia decyzję wydał urząd skarbowy? Czy też w tym czasie musi zakończyć się również postępowanie odwoławcze?

Decyzje z terminem w tle

Wszczęcie i prowadzenie postępowania podatkowego nie ma żadnego wpływu na bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Przed jego upływem powinno zakończyć się zarówno postępowanie pierwszoinstancyjne, jak i odwoławcze. Częściej problemy z dotrzymaniem tego terminu mają izby skarbowe. Wynika to zazwyczaj ze zbyt późnego wszczęcia postępowania przez urząd skarbowy lub przeciągania się sprawy z powodu zawiłego stanu faktycznego.

Niezależnie jednak od przyczyn takiego stanu rzeczy zobowiązanie podatkowe wygasa, jeżeli w trakcie postępowania odwoławczego upłynął termin przedawnienia (por. uchwałę NSA z dnia 6 października 2003 r., sygn. akt FPS 8/03). Ani wydanie decyzji przez urząd skarbowy, ani rozstrzygnięcie sprawy przez izbę skarbową nie mają wpływu na bieg terminu przedawnienia. Jeżeli ten termin upłynie, zobowiązanie wobec fiskusa wygasa bez względu na to, w jakiej fazie jest postępowanie podatkowe (por. wyrok NSA z dnia 3 stycznia 2002 r., sygn. akt III SA 1339/00).

Postępowanie, w trakcie którego nastąpiło przedawnienie podatku, nie może być kontynuowane. Musi być ono umorzone. Jeżeli przedawnienie zobowiązania podatkowego zostało stwierdzone na etapie postępowania odwoławczego, izba skarbowa powinna wydać decyzję o jego umorzeniu, a urząd skarbowy - stwierdzić wygaśnięcie swojego rozstrzygnięcia (por. wyrok NSA z dnia 24 marca 2006 r., sygn. akt I FSK 774/05).

Urząd skarbowy nie może w trybie przymusowym ściągnąć podatku, który przedawnił się w trakcie postępowania podatkowego. Jeżeli mimo wszystko będzie chciał to zrobić, należy domagać się umorzenia postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 59 § 1 pkt 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

„Furtka” dla fiskusa

Obecnie sprawę fiskusowi komplikuje fakt, że nie może realizować nieostatecznych decyzji podatkowych określających wysokość zobowiązania podatkowego. Dotyczy to rozstrzygnięć doręczonych po 31 grudnia 2008 r. Jeżeli podatnik odwoła się od takiej decyzji, urząd skarbowy nie może uruchomić procedury egzekucyjnej. Musi wstrzymać się z tym do czasu, aż izba skarbowa rozstrzygnie sprawę na jego korzyść, a podatnik dobrowolnie nie zapłaci podatku. Staje się to problemem, gdy do przedawnienia podatku zostało niewiele czasu. Ani wszczęcie postępowania podatkowe, ani wniesienie odwołania nie mają przecież wpływu na bieg terminu przedawnienia. Nie powodują jego zawieszenia lub przerwania.

Drzwi do przedłużenia tego terminu otwiera jednak nadanie decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności. Urząd skarbowy może sięgnąć po takie rozwiązanie, gdy kondycja finansowa podatnika jest słaba, nie wywiązuje się on ze swoich zobowiązań czy okres do upływu terminu przedawnienia podatku jest krótszy niż 3 miesiące. Jeżeli jednak chce nadać nieostatecznej decyzji rygor natychmiastowej wykonalności, musi uprawdopodobnić, że podatek z niej wynikający nie zostanie uregulowany. Musi wykazać, że nie można zwlekać z jego ściągnięciem do zakończenia postępowania odwoławczego.

Nadanie decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności pozwala uruchomić procedurę egzekucyjną i zyskać więcej czasu na ściganie podatników. Wystarczy, że urząd skarbowy zablokuje rachunki bankowe podatnika, zajmie jego pensję, samochód czy mieszkanie. O wszystkim natomiast powiadomi podatnika, doręczając mu odpis dokumentu stanowiącego podstawę zastosowania środka egzekucyjnego. Wszystko za sprawą art. 70 § 4 Ordynacji podatkowej. Przepis ten stanowi bowiem, że bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego zostaje przerwany wskutek zastosowania środka egzekucyjnego, o którym podatnik został powiadomiony. Termin ten biegnie na nowo od dnia następującego po dniu, w którym zastosowano środek egzekucyjny.

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 ze zm.),
   
• ustawa z dnia 17.06.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2005 r. nr 229, poz. 1954 ze zm.).