Dotychczasowemu właścicielowi przysługuje odszkodowanie w wysokości ustalonej z właściwym organem gminy. Z zaistnieniem powyższej sytuacji wiążą się także określone skutki na gruncie podatku VAT, które wywołują częste spory pomiędzy podatnikami a organami podatkowymi. Przedmiotem sporu jest określenie momentu powstania obowiązku podatkowego na gruncie ustawy o VAT. Te rozbieżności wynikają ze specyficznej procedury "wywłaszczeniowej" jaką ustawodawca przewidział w ustawie o gospodarce nieruchomościami.
Z przepisów tej ustawy wynika bowiem, że procedura wywłaszczenia biegnie niejako dwutorowo i oparta jest na dwóch decyzjach wojewody. Z jednej bowiem strony wydaje się decyzję o ustaleniu lokalizacji drogi dla inwestycji z drugiej w terminie do 30 dni od dnia, w którym decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej stała się ostateczna organ przyznaje wywłaszczonemu odpowiednie odszkodowanie w drodze odrębnej decyzji wydawanej na podstawie art.18 ust. 1 ustawy w/w ustawy.
Wypłata odszkodowania następuje, gdy decyzja ustalająca jego wysokość uzyska walor ostateczności. Postępowania te prowadzone są odrębnie i nierównolegle. Z uwagi na powyższe od momentu ustalenia lokalizacji dla inwestycji do chwili wydania decyzji określającej odszkodowanie zwykle upływa znaczny okres czasu.
Zdaniem podatników podatek (przy założeniu, że przejęcie gruntu na własność przez Skarb Państwa w ogóle podlega opodatkowaniu VAT bądź nie korzysta ze zwolnienia) powinien zostać odprowadzony do urzędu skarbowego w miesiącu, w którym dojdzie do wydania odrębnej decyzji określająca kwotę odszkodowania albo w dniu przyznania nieruchomości zamiennej. Zapłata odszkodowania winna nastąpić w ciągu 14-tu dni od dnia, w którym decyzja podlega wykonaniu.
Jeżeli do faktycznej zapłaty nie dojdzie to zobowiązanie podatkowe powstaje w 14-tym dniu wykonania decyzji. To decyzja określająca wysokość odszkodowania jest podstawą naliczenia należnego podatku VAT, ponieważ daje prawo do dochodzenia należności za wywłaszczoną nieruchomość od gminy również na drodze sądowej.
Przy wydaniu nieruchomości zamiennej chwilą powstania obowiązku podatkowego jest, zdaniem podatników, dzień podpisania aktu notarialnego dotyczącego przekazania nieruchomości zamiennej.
Z kolei organy podatkowe bezwzględnie stają na stanowisku, że przeniesienie z mocy prawa własności nieruchomości wydzielonej pod drogę publiczną w zamian za odszkodowanie, podobnie jak zamiana nieruchomości stanowi dostawę towarów i podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
Organy twierdzą, że do ustalenia momentu powstania obowiązku podatkowego należy posłużyć się art. 19 ust. 4 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54 poz. 535 ze zm., dalej "ustawa o VAT"), który stanowi, że jeżeli dostawa towaru lub wykonanie usługi powinny być potwierdzone fakturą, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury, nie później jednak niż 7 dnia, licząc od dnia wydania towaru.
Zatem, ich zdaniem, momentem powstania obowiązku podatkowego dla wydanej na rzecz gminy nieruchomości jest miesiąc wystawienia faktury (jeżeli została ona wystawiona w terminie) lub też miesiąc, w którym przypada 7 dzień od dnia wydania nieruchomości (jeżeli faktury w tym terminie nie wystawiono).
Jeden z takich właśnie sporów znalazł swój finał przed WSA w Łodzi, który w dniu 13 kwietnia 2010 r. wydał wyrok w tej sprawie (sygn. I SA/Łd 1188/09). WSA w Łodzi nie podzielił argumentów podatnika występującego w sprawie z wnioskiem o interpretacje.
Sąd zwrócił uwagę, że w myśl art. 7 ust. 1 pkt. 1 ustawy o VAT przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel w tym również przeniesienie z nakazu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie.
"Przeniesienie z mocy prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie" jest nazwą przesłanki, której zaistnienie powoduje powstanie obowiązku podatkowego, podobnie zresztą jak "odpłatna dostawa towarów", "odpłatne świadczenie usług na terenie kraju", czy "wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów". Jak wskazał Sąd, nie ma przy tym znaczenia fakt, iż wysokość odszkodowania nie jest jeszcze znana, a własność działek przeniesiono już na rzecz Skarbu Państwa (jednostki samorządu terytorialnego).
W rezultacie obowiązek podatkowy w takiej sytuacji powstanie na zasadach ogólnych określonych w art. 19 ust. 4 w związku z art. 106 ust. 1 ustawy o VAT. Zgodnie z art. 106 ust. 1 ustawy o VAT podatnicy, o których mowa w art. 15 (a więc także spółka), są obowiązani wystawić fakturę stwierdzającą w szczególności dokonanie sprzedaży, cenę jednostkową bez podatku, podstawę opodatkowania, stawkę i kwotę podatku, kwotę należności oraz dane dotyczące podatnika i nabywcy.
Jeżeli zatem dostawa towaru powinna być potwierdzone fakturą obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury, nie później jednak niż 7 dnia, licząc od dnia wydania towaru (art. 19 ust. 4 ustawy o VAT).
Sąd nie wyjaśnił jednak drugiej kwestii wzbudzającej dotychczas wątpliwości i nie wskazał w jakiej wysokości i w jaki sposób należy określić podstawę opodatkowania dla celów podatku VAT, wobec czego kwestie te nadal pozostają nierozstrzygnięte.
Jarosław Włoch
Aplikant radcowski, konsultant w Departamencie Doradztwa Podatkowego Małopolskiego Instytutu Studiów Podatkowych w Krakowie
-----
Artykuł ma charakter jedynie informacyjny i stanowi publikację zainspirowaną treścią artykułów prasowych, interpretacji organów podatkowych i orzeczeń sądów administracyjnych. Nie stanowi porady ani opinii podatkowej czy prawnej w rozumieniu art. 2 ust. 1 i art. 31 ustawy o doradztwie podatkowym (Dz. U. z 1996 r. Nr 102, poz. 475, ze zm.) i jest odzwierciedleniem poglądów wyrażanych przez autorów publikacji. Małopolski Instytut Studiów Podatkowych Sp. z o.o. nie bierze odpowiedzialności za ewentualne skutki podejmowanych decyzji na ich podstawie.
