Pułapki spadków i darowizn. Jak ich uniknąć?

Remigiusz Pasternak: Witam wszystkich serdecznie i zapraszam do zadawania pytań.

Czy to prawda, że teraz też będzie trzeba płacić podatki od wartości spadku ?

Nie dopiero teraz, bowiem podatek od spadku i darowizn istniał również wcześniej. Nowością jest to, że zwalnia się od podatku od spadków i darowizn nabycie własności przez małżonka, zstępnych (dzieci, wnuki), wstępnych (rodzice , dziadkowie), pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę. Jeżeli zgłoszą nabycie w ciągu 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego.

Co to jest zapis windykacyjny?

Jest to nowa regulacja, która różni się tym od zapisu zwykłego, że w przypadku zapisu windykacyjnego zapisobierca nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy). Przy zapisie zwykłym spadkobiercy muszą zapis wykonać na rzecz zapisobiercy. Co ważne, zapis windykacyjny może być uczyniony jedynie w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego a jego przedmiotem może być: 1. rzecz oznaczona co do tożsamości, 2. zbywalne prawo majątkowe, 3. przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne, 4. ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności.

Co faktycznie daje zapis windykacyjny w testamencie?

W stosunku do zapisu zwykłego, niezwykle ułatwia nabycie własności przez zapisobiercę, bowiem przy zapisie zwykłym, gdy spadkobiercy nie chcą wykonać zapisu, trzeba wystąpić na drogę sądową przeciwko nim. Przy zapisie windykacyjnym zapisobierca nabywa przedmiot z chwilą śmierci spadkodawcy nijako automatycznie.

Moja żona jest obywatelką Chin, posiada kartę stałego pobytu w Polsce, nie pracuje, jest na moim utrzymaniu. Ja dużo podróżuję samolotami. W jaki sposób mogę zapisać na nią spadek po mnie (mieszkanie, oszczędności, emeryturę)? Czy wystarczy notarialny testament? Mam dzieci z pierwszego małżeństwa, które nie kontaktują się ze mną od 7 lat. Nie chcę aby szarpały moją obecną żonę i ciągały ją po sądach.

Niestety, jeżeli ma pan dzieci z poprzedniego małżeństwa, to są one uprawnione do zachowku, który wynosi połowę udziału który by przypadł temu spadkobiercy gdyby nie testament. W przypadku jeżeli uprawniony jest stale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny jest małoletni zachowek wynosi 2/3 wartości udziału spadkowego. Są trzy przypadki, w których można pozbawić uprawnionych prawa do zachowku, jest to tzw. wydziedziczenie.

Przyczyna wydziedziczenia powinna wynikać z treści testamentu. Przyczyny owe to: jeżeli uprawniony do zachowku wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności, albo rażącej obrazy czci. Uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Należy zwrócić uwagę, iż w przypadku gdy spadkobiercą jest cudzoziemiec a przedmiotem spadku jest nieruchomość to szczegółowego wyjaśnienia w kontekście kraju pochodzenia cudzoziemca wymaga zagadnienie nabycia przez niego nieruchomości położonej w Polsce, wykracza to jednak poza ramy niniejszego czatu.

Czy powodem wydziedziczenia może być brak jakiegokolwiek kontaktu z dorosłym dzieckiem od ponad 20 lat?

Powyżej wymieniliśmy przyczyny wydziedziczenia. Są one wymienione w art. 1008 KC. Wydaje się, iż można przyjąć , że brak kontaktowania się przez tak długi okres jest uporczywym niedopełnianiem względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych. Co ważne, przyczyna wydziedziczenia uprawnionego do zachowku powinna wynikać z treści testamentu.

Jeżeli wydziedziczy pan zstępnego, który ma z kolei zstępnych (wydziedziczy pan syna a ma pan także wnuka), to zgodnie z art. 1011 zstępni wydziedziczonego zstępnego są uprawnieni do zachowku chociażby przeżył on spadkodawcę.

Matka mieszka z synem w mieszkaniu komunalnym, które chce wykupić i przekazać synowi. Jaka forma przekazania jest dla nich najkorzystniejsza?

W chwili obecnej identyczny jest podatek od darowizn jak i od spadków. W przypadku zgłoszenia w terminach i formie przewidzianej w przepisach darowizny bądź nabycia w drodze spadkobrania, w przypadku czy to darowizny czy nabycia w drodze spadkobrania, gdy darczyńcą bądź spadkodawcą jest matka a obdarowanym bądź spadkobiercą syn, nabycie takie będzie zwolnione od podatku. Należy zasygnalizować tylko jeden problem. Przy wykupie mieszkań komunalnych uzyskiwane są ulgi. Istnieje ryzyko utraty owych ulg w przypadku zbycia przed upływem przewidzianych terminów.

Kiedyś koleżanka mnie zapytała czy pieniądze, które jej babcia trzyma w domu, po jej śmierci też obejmie podatek? Czy będzie musiała o tych pieniądzach kogoś poinformować?

Zgodnie z art. 922 paragraf 1 KC, na spadkobierców przechodzi ogół praw i obowiązków zmarłego. Bezsprzecznie, pieniądze owe należeć będą do spadku. Jednakże, gdy spadek nabędzie wnuczka po babci, to przy zachowaniu formy terminu zgłoszenia o tym nabyciu, nabycie owe będzie zwolnione z podatku.

Czytaj dalej na następnej stronie:

Moja babcia zapisała dom kuzynce, niestety zmarła i nie zdążyła tego zmienić. Czy mój tata jest w stanie odzyskać dom po babci?

Z treści pytania wynika, iż babcia sporządziła testament. Tym samym, należy rozważyć czy on jest ważny. Testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony: 1. w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, 2. pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści, 3. pod wpływem groźby.

Należy zwrócić uwagę, iż na nieważność testamentu z powyższych przyczyn nie można się powołać po upływie 3 lat od dnia w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności a w każdym razie po upływie lat 10 od otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy). Gdyby testament okazał się ważny, to pani ojcu przysługuje roszczenie o zachowek przeciwko kuzynce.

Babcia żyje, ale ma zwyrodniałego syna. Co może zrobić babcia, która chce przepisać wszystko córce (mojej matce)?

Babcia może sporządzić testament notarialny zawierający zapis windykacyjny o którym już mówiliśmy wyżej, bądź też jeszcze za życia sporządzić darowiznę. Jeżeli postępowanie syna jest naganne, babcia może go wydziedziczyć z przyczyn, które już były omówione, wskazując przyczynę wydziedziczenia w testamencie.

Mój kuzyn popełnił samobójstwo i pozostawił długi w spadku, których zrzekła się najbliższa rodzina czyli żona, bracia i rodzice. Niestety sąd wezwał rodzeństwo jego rodziców m.in. moją mamę a tym samym kazał przedstawić dane ich dzieci czyli mnie. Ja od kilku lat mieszkam za granicą z dwójką dorosłych dzieci i jednym dzieckiem w wieku szkolnym. Czy mam obowiązek prawnie unormować sprawę i czy moje dorosłe dzieci również? Co, jeśli tego nie zrobię? Jaki przepis prawa mówi o szukaniu spadkobierców w tak dalekiej rodzinie? Przecież mogłam nawet nie wiedzieć o jego śmierci.

W tym pytaniu chodzi o długi spadkowe. Należy zwrócić uwagę, iż spadek można przyjąć bez ograniczeń odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić. Po myśli artykułu 1012 KC. Jeśli pani odrzuci spadek, to przejdzie on na pani dzieci, które też mogą spadek odrzucić. W przypadku przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza, spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku. W razie zaś prostego przyjęcia spadku, ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe bez ograniczenia.

Czy w obecnym, nowym stanie prawnym wystarczy spisać testament własnoręcznie?

Oczywiście, testament własnoręczny dalej jest dopuszczalną formą testamentu. Trzeba jednak zwrócić uwagę, że testament ten winien być napisany przez spadkodawcę w całości pismem ręcznym, podpisany i opatrzony datą. Brak daty, nie pociąga za sobą nieważności testamentu ręcznego, jeżeli nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów.

Czy można zabezpieczyć się przed długami spadkowymi przed śmiercią potencjalnego spadkodawcy?

Niestety, ale nie. Poprzednio była omówiona kwestia prostego przyjęcia spadku bądź przyjęcia z dobrodziejstwem inwentarza bądź jego odrzucenia w kontekście odpowiedzialności za długi spadkowe. Należy jednak wskazać, iż brak jest w istocie poza odrzuceniem spadku innej możliwości zabezpieczenia się przed długami. Prymat ma tutaj jednak ochrona wierzycieli.

Czy lepiej, żeby rodzice przepisali dom teraz, za życia, czy lepiej jak zrobią to zapisem w testamencie?

Czy spadek, czy darowizna podatek jest identyczny. Tym samym z punktu widzenia optymalizacji podatkowej nie ma to żadnego znaczenia.

Czy trzeba przyjąć każdy spadek nawet taki, którego nie chcę?

Nie, nie trzeba, można spadek odrzucić. Odnośnie odrzucenia z pokrzywdzeniem wierzycieli, to po myśli art. 1024 KC. Jeżeli spadkobierca odrzucił spadek z pokrzywdzeniem wierzycieli, każdy z wierzycieli, którego wierzytelność istniała w chwili odrzucenia spadku może żądać, ażeby odrzucenie spadku zostało uznane za bezskuteczne w stosunku do niego, wg przepisu o ochronie wierzycieli w razie niewypłacalności dłużnika. Dziękuję za rozmowę. Pozdrawiam serdecznie.