Nadpłata wynikająca z rocznego rozliczenia podatku dochodowego bywa wykorzystywana do uregulowania zobowiązań podatkowych.
Nadpłata podatku podlega z urzędu zaliczeniu na poczet zaległości podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę, odsetek za zwłokę od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek, kosztów upomnienia oraz bieżących zobowiązań podatkowych. Jeżeli podatnik nie ma takich obciążeń, nadpłata jest mu zwracana, chyba że złoży wniosek o zarachowanie całej lub części przysługującej mu kwoty na przyszłe zobowiązania podatkowe. Stanowi o tym art. 76 § 1 Ordynacji podatkowej.
Nadpłatę wykazaną w zeznaniu podatkowym można przeznaczyć na spłatę zaległości podatkowej wynikającej z nieostatecznej decyzji wymiarowej nieopatrzonej rygorem natychmiastowej wykonalności. Urzędowi skarbowemu nie wolno jednak dokonać takiego zaliczenia z własnej inicjatywy. Zarachowanie nadpłaty na zaległość podatkową to forma wykonania nieostatecznej decyzji, a takie rozstrzygnięcie nie może być w żaden sposób realizowane, jeżeli nie jest opatrzone rygorem natychmiastowej wykonalności. Podatnik może jednak dobrowolnie uregulować sporną kwotę - w tym wnioskując o zaliczenie na jej spłatę przysługującej mu nadpłaty podatku.
Nadpłata podatku dochodowego nie podlega zaliczeniu - ani z urzędu, ani na wniosek podatnika - na spłatę danin gminnych (określanych lub ustalanych przez organ jednostki samorządu terytorialnego). Nic nie stoi natomiast na przeszkodzie, aby urząd skarbowy zarachował ją na podatki należne jednostce samorządu terytorialnego, których poborem się zajmuje. Chodzi o podatki: dochodowy od osób fizycznych opłacany w formie karty podatkowej, od spadków i darowizn oraz od czynności cywilnoprawnych.
Zaliczenie nadpłaty podatku dochodowego na poczet zaległości podatkowej następuje z dniem złożenia zeznania podatkowego. Nadpłata niewystarczająca na pokrycie całej zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę jest zaliczana proporcjonalnie na poczet kwoty zaległości podatkowej oraz kwoty odsetek za zwłokę.
Zasadą jest, że jeżeli podatnik ma zaległości podatkowe z różnych tytułów, a nadpłata nie pokrywa wszystkich, zarachowania dokonuje się według daty wymagalności - począwszy od zobowiązania o najwcześniejszym terminie płatności. Podatnik ma jednak prawo określić inną kolejność, wskazując zaległość podatkową (zaległości podatkowe), na poczet której nadpłata podatku ma być zaliczona. Urząd skarbowy jest tym wskazaniem związany. Dopiero w przypadku jego braku nadpłata podlega zarachowaniu na zaległości podatkowe począwszy od tej o najwcześniejszym terminie płatności.
Opisane prawo wyboru przysługuje wyłącznie w odniesieniu do długów. Podatnik może tylko w obrębie posiadanych zaległości podatkowych decydować w sposób wiążący o kolejności ich kompensowania. Nadpłata podatku nie zostanie na jego wniosek zarachowana na przyszłe zobowiązania podatkowe kosztem rezygnacji ze spłaty zaległych. Urząd skarbowy, stwierdzając istnienie nadpłaty oraz zaległości podatkowej, ma obowiązek w pierwszej kolejności zaliczyć nadpłatę na zaległość podatkową. Wniosek podatnika o przeznaczenie przysługującej mu kwoty na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych zostanie uwzględniony tylko wtedy, gdy po dokonaniu obligatoryjnych zarachowań pozostanie do dyspozycji część nadpłaty.
Zaliczenie nadpłaty na poczet zobowiązań podatkowych nie wyklucza późniejszej korekty zeznania podatkowego. Korekta, w wyniku której nadpłata okazuje się mniejsza lub nienależna, nie ma wpływu na stan zobowiązania podatkowego, na które została przeksięgowana pierwotnie zadeklarowana kwota. Zobowiązanie to wygasło. Nadpłata otrzymana nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej traktowana jest natomiast jak zaległość podatkowa. Sumę niesłusznie przeznaczoną na kompensatę trzeba oddać wraz z odsetkami za zwłokę. Nalicza się je za okres: od dnia zaliczenia nadpłaty na poczet zaległych, bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych do dnia wpłaty równowartości nienależnie zarachowanej kwoty (włącznie z tym dniem).
Nadpłata podatku wykazana w rocznym zeznaniu podatkowym - jako wierzytelność przysługująca podatnikowi wobec organu podatkowego - może zostać zajęta na pokrycie długów dochodzonych w trybie egzekucji sądowej przez komornika sądowego (np. alimentów) lub w egzekucji administracyjnej (np. mandatów za wykroczenia drogowe).
Przedmiotem zajęcia może być cała kwota nadpłaty w podatku dochodowym od osób fizycznych, niezależnie od źródeł jej powstania. Zajęcie wierzytelności z tytułu nadpłaty obejmuje także wierzytelności przyszłe powstałe w ciągu roku od dnia jego dokonania. Zgoda podatnika nie jest potrzebna do przekazania pieniędzy na spłatę egzekwowanego długu.
Priorytet posiadają jednak niezapłacone należności podatkowe. W razie egzekucyjnego zajęcia wierzytelności z tytułu nadpłaty podatku, zaliczenie jej na poczet zaległości podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę, odsetek od zaliczek określonych w decyzji wydanej na podstawie art. 53a Ordynacji podatkowej oraz bieżących zobowiązań podatkowych ma pierwszeństwo przed realizacją zajęcia. Stanowi tak art. 76 § 2a Ordynacji podatkowej. Urząd skarbowy musi więc przed przekazaniem pieniędzy na realizację zajęcia egzekucyjnego przeanalizować sytuację podatnika pod kątem posiadania wymienionych obciążeń. Jeżeli są, na spłatę egzekwowanej należności zostanie przeznaczona ewentualna nadwyżka, jaka pozostanie po dokonaniu odpowiednich zarachowań (cała lub część - w zależności od wysokości nadpłaty i dochodzonej kwoty).
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2017 r. poz. 201 ze zm.)
autor: Małgorzata Żujewska
Pobierz: program PIT 2017
