Trybunał Konstytucyjny zbada, czy kwota wolna od podatku w obecnej wysokości jest zgodna z Konstytucją

Rzecznik wystąpił z wnioskiem o stwierdzenie niezgodności z art. 2 i art. 84 Konstytucji przepisu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT) w zakresie, w jakim ustala on w pierwszym przedziale skali podatkowej kwotę zmniejszającą podatek w wysokości 556 zł 02 gr.

Art 2. Konstytucji mówi, że "Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej", natomiast z art. 84 wynika, że każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie. RPO zarzuca ponadto naruszenie konstytucyjnego prawa ochrony własności i innych praw majątkowych (art. 64 ust. l i 2 Konstytucji RP).

Rzecznik wskazał, że zgodnie z przepisami dotyczącymi pomocy społecznej osoba samotna jest uznawana za żyjącą w ubóstwie, jeśli jej dochód roczny nie przekracza kwoty 6504 zł. Określa on najniższą kategorię ubóstwa, tzw. minimum egzystencji. RPO zwrócił uwagę, że to i tak ponad dwukrotnie więcej od kwoty wolnej od podatku w obecnej wysokości.

Według Rzecznika, minimum egzystencji wyznacza najniższy standard życia, poniżej którego występuje biologiczne zagrożenie życia i rozwoju psychofizycznego człowieka.

Zdaniem RPO, trzeba rozważyć, "czy osoba, która w znaczeniu nadanym przez prawodawcę jest uważana za osobę żyjącą w ubóstwie w rozumieniu ustawy o pomocy społecznej (a więc na granicy minimum egzystencji) może być równocześnie uznana przez prawo podatkowe za osobę, która jest zdolna do ponoszenia ciężarów publicznych, w tym podatków".

Rzecznik uważa, że TK powinien ocenić sytuację, w której ustawodawca ustala kwotę dochodu wolną od podatku "w oderwaniu od przyjętych w obowiązującym prawie, a więc mających znaczenie normatywne, kryteriów ubóstwa".

We wniosku wskazano, że do kompetencji TK wprawdzie nie należy ustalanie kwoty wolnej od podatku dochodowego, ale Trybunał posiada kompetencję do oceny ustawodawca nie przekroczył granic swobody regulacyjnej. "Ponosić ciężary i świadczenia publiczne, w tym podatki może bowiem tylko ten, kto jest do tego zdolny" - uważa Rzecznik.

"(...) ustawodawca pozostając w zgodzie z zasadą sprawiedliwości podatkowej nie powinien tworzyć przepisów prawa, które nakładają obowiązki podatkowe na osoby, które przecież sam uznał za żyjące w ubóstwie. W ten sposób bowiem przyczynia się jedynie do poszerzenia granic tego zdefiniowanego przez siebie ubóstwa i jeszcze bardziej uzależnia takie osoby od publicznego systemu pomocy społecznej" - napisał RPO we wniosku.

Dodał, że obecne przepisy niweczą podstawowy cel instytucji pomocy społecznej polegający na wspieraniu osób i rodzin w przezwyciężaniu trudnych sytuacji życiowych.

RPO zwrócił ponadto uwagę, że w przeszłości kwota wolna od podatku podlegała waloryzacji. Ostatni raz miało to miejsce w 2006 r. "Już sam fakt zaniechania stosowania stałego mechanizmu waloryzacji kwoty wolnej od podatku budzi wątpliwości" - ocenił RPO. W okresie od marca 2008 r. do marca 2014 r. ceny wzrosły bowiem o 17,9 proc.

"Weryfikacji wymaga jednak przede wszystkim przyjęte przez ustawodawcę założenie, że przekroczenie przez podatnika kwoty wolnej od podatku (3089 zł w ciągu roku podatkowego) świadczy o tym, że jest on w stanie w granicach tak ustalonego dochodu zaspokoić swoje elementarne potrzeby życiowe i posiada równocześnie rzeczywistą zdolność do ponoszenia ciężarów publicznych w postaci uiszczania podatku" - podkreślił RPO.