Uwaga na lewe dochody

Gdy wydatki przekraczają oficjalne zarobki

Już samo określenie "nieujawnione" nadaje im pewnej tajemniczości, a dodatkowo spośród innych przychodów podlegających wymienionej ustawie wyróżnia je specyficznie obliczany podatek.

Najogólniej rzecz ujmując, ten szczególny sposób opodatkowania znajduje zastosowanie w przypadkach omijania lub unikania przez podatników płacenia podatku. Opodatkowanie nieujawnionych źródeł przychodów opiera się na tzw. znamionach zewnętrznych świadczących o zamożności podatnika, w sytuacji gdy jego wydatki znacznie przewyższają, zadeklarowane do opodatkowania, legalne źródła przychodów.

Jak widać, samo postępowanie jest niekonwencjonalne, a co za tym idzie często może być ono pracochłonne i długotrwałe. Ta "uciążliwość" dla podatnika polegać będzie zasadniczo na konieczności zebrania szeregu dokumentów potwierdzających, że posiadane przez niego mienie i dokonane wydatki mają pokrycie w przychodach pochodzących z legalnych źródeł. Z kolei dla organu podatkowego wiązać się będzie ze zgromadzeniem szeregu informacji o sytuacji materialnej podatnika.

Każdy na celowniku fiskusa

W obiegowej opinii opodatkowanie nieujawnionych źródeł funkcjonuje jako instrument walki z przestępczością, umożliwiający przede wszystkim opodatkowanie nielegalnych majątków. Nic bardziej mylnego. Z takim postępowaniem może zetknąć się każdy z nas: zarówno ten, kto faktycznie uchyla się od płacenia podatków, jak również podatnik sumienny i uczciwy. Organy podatkowe gromadzą bowiem wiele informacji o podatnikach. Możliwa jest jednak sytuacja, w której organ nie będzie w stanie zbilansować przychodów i wydatków podatnika. W jakich przypadkach może nas to spotkać?

Stanie się tak, gdy np. przez dłuższy okres będziemy osiągali wyłącznie przychody z zagranicy, w stosunku do których w Polsce nie powstaje obowiązek podatkowy albo otrzymamy kilka darowizn pieniężnych w kwotach wolnych od podatku, a następnie zakupimy dom lub samochód. Nie mając informacji o przychodach, organ będzie w posiadaniu informacji wyłącznie o wydatkach. Takie przesłanki wystarczą, aby wszczął on postępowanie w tej sprawie.

Wobec powyższego, jak i z uwagi na fakt, że podatek ze źródeł nieujawnionych ma charakter sankcyjny (stawka podatku wynosi 75%), warto zapoznać się z jego specyfiką.

Nieujawnione źródła - co to takiego?

Do źródeł nieujawnionych zaliczyć możemy tylko te, które wymienia ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych. W konsekwencji, jeżeli w trakcie przeprowadzonego postępowania ustalono, że podatnik nie ujawnił do opodatkowania przychodów np. z darowizny czy spadku, to powinny być one opodatkowane nie podatkiem dochodowym od osób fizycznych, a podatkiem od spadków i darowizn.

Wysokość przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych ustala się na podstawie poniesionych przez podatnika w roku podatkowym wydatków i wartości zgromadzonego w tym roku mienia. Ustalenia takiego dokonuje się jeżeli wydatki te i wartości nie znajdują pokrycia w mieniu zgromadzonym przed poniesieniem tych wydatków lub gromadzeniem mienia, pochodzącym z przychodów opodatkowanych lub wolnych od opodatkowania. A zatem z nieujawnionymi źródłami mamy do czynienia w przypadku, gdy podatnik, mimo ciążącego na nim obowiązku, nie informuje urzędu skarbowego o istnieniu określonego źródła przychodów. Zetkniemy się z nimi również w sytuacji, gdy podatnik informuje o źródłach swoich przychodów, jednak znamiona jego zamożności nie znajdują odzwierciedlenia w danych zawartych w deklaracjach i zeznaniach podatkowych.

W jakim momencie powstaje "nieujawniony" przychód?

W omawianym przez nas zagadnieniu bardzo istotne jest wskazanie momentu, od którego przyjmować należy, że jakieś źródło staje się nieujawnionym. Jest to bardzo ważne z punktu widzenia podatnika, ponieważ wyznacza swoistą granicę w czasie - wskazuje do jakiego momentu może on skutecznie ujawniać źródła przychodu niewykazane przez niego w pierwotnie złożonym zeznaniu rocznym.

Ordynacja podatkowa daje uprawnienie do korekty deklaracji podatnikom, którzy w złożonej deklaracji wykazali zobowiązanie podatkowe w wysokości niższej od należnej albo kwotę nadpłaty lub zwrotu podatku większą od należnej. Uprawnienie to ulega zawieszeniu na czas trwania postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej w zakresie zobowiązań podatkowych, których to postępowanie lub kontrola dotyczy. Oznacza to, że podatnik do czasu wszczęcia przez organ podatkowy postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej może skutecznie ujawniać przychody ze źródeł nieujętych w pierwotnym zeznaniu rocznym.

W sytuacji gdy podatnik nie wywiązuje się z obowiązku zgłoszenia źródła przychodu, przestaje ono podlegać opodatkowaniu w sposób właściwy dla tego źródła, a podlega opodatkowaniu w oparciu o art. 20 ust. 3 ustawy o pdof. W ten sposób ustawodawca wprowadził rodzaj sankcji dla podatnika za niedopełnienie przez niego obowiązku zgłoszenia jakiegoś źródła przychodu do opodatkowania. Wskazał, że jeżeli podatnik nie ujawnił danego źródła, to nie może liczyć na opodatkowanie przychodów z niego według zasad dla tego źródła przewidzianych.

Cele postępowania

Postępowanie prowadzone w oparciu o art. 20 ust. 3 ustawy o pdof w sprawie przychodów z nieujawnionych źródeł powinno w każdym roku podatkowym ustalić kilka elementów związanych ze stanem posiadania i zarobkami podatnika. Pośród tych ustaleń powinny się znaleźć:

* wartość posiadanego przez podatnika mienia pochodzącego z przychodów opodatkowanych bądź wolnych od opodatkowania na dzień 1 stycznia,

* kwota wydatków poniesionych w roku podatkowym,

* wartość zgromadzonego w roku podatkowym mienia,

* kwota opodatkowanych bądź wolnych od opodatkowania przychodów osiągniętych w roku podatkowym,

* które z wydatków lub składników zgromadzonego mienia pokryte zostały przychodami bądź mieniem pochodzącym z przychodów opodatkowanych albo wolnych od opodatkowania.

Podstawa prawna: ustawa z dnia 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.).

autor: Agata Cieśla