Współpraca rodziny w prowadzeniu firmy

Krewny bez wynagrodzenia

Zdarza się, zwłaszcza w dobie kryzysu, że krewni podejmują się pomocy w prowadzeniu rodzinnego interesu bez wynagrodzenia. Mogą to być m.in. rodzice, posiadający źródło przychodów takie jak np. renta i emerytura. W wyniku uzyskania takiego wsparcia u przedsiębiorcy powstaje przychód z tytułu otrzymania nieodpłatnych świadczeń zaliczany do przychodów z działalności gospodarczej. Tak wynika z art. 14 ust. 2 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.). Jednak przychód ten, jeżeli uzyskany zostanie od członków rodziny, nie zawsze będzie podlegał opodatkowaniu. Ustawodawca zwolnił bowiem z opodatkowania wartość świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn. Do wskazanych grup podatkowych powołane przez ustawodawcę przepisy o podatku od spadków i darowizn zaliczają m.in. małżonka, rodziców, rodzeństwo rodziców, dzieci, wnuki, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, bratanków i siostrzeńców, ojczyma, macochę i teściów. Jeżeli więc przedsiębiorca otrzyma świadczenie od wymienionych osób, będzie ono dla niego przychodem zwolnionym od podatku. Natomiast nieodpłatne świadczenia otrzymane od innych osób (np. kuzynów) podlegać będą opodatkowaniu podatkiem dochodowym.

Wynagrodzenie osoby współpracującej

W prowadzeniu firmy najczęściej pomagają przedsiębiorcy osoby współpracujące. Określenie „osoba współpracująca” wywodzi się z uregulowań dotyczących ubezpieczeń społecznych (ustawa podatkowa nie zawiera definicji tego pojęcia). Wynika z nich, że za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność uważa się małżonka, dzieci (własne, drugiego małżonka i przysposobione), rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, pozostające z przedsiębiorcą we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracujące przy prowadzeniu tej działalności (art. 8 ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - Dz. U. z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.).

Ustawodawca wyłączył z kosztów uzyskania przychodów wartość pracy własnej niektórych członków rodziny przedsiębiorcy (art. 23 ust. 1 pkt 10 ustawy o pdof), którą wyznacza wypłacane im wynagrodzenie. Z powołanego przepisu wynika bowiem, że nie zalicza się do kosztów uzyskania przychodów wartości własnej pracy podatnika, jego małżonka i małoletnich dzieci, a w przypadku prowadzenia działalności w formie spółki cywilnej lub osobowej spółki handlowej - także małżonków i małoletnich dzieci wspólników. W odniesieniu do spółki zasada ta dotyczy zarówno wspólnika, którego małżonkowi lub małoletniemu dziecku wypłacane jest wynagrodzenie za pracę, jak i pozostałych wspólników. Warto dodać, że reguła ta obowiązuje niezależnie od tego czy małżonek lub małoletnie dziecko wspólnika posiada status osoby współpracującej, czy też pracownika.

Jak widać omawiane ograniczenie nie dotyczy każdego członka rodziny. Jeżeli bowiem przedsiębiorca wypłaci wynagrodzenie pełnoletniemu dziecku (tj. dziecku, które ukończyło 18 lat, lub takiemu, które nie osiągając jeszcze tego wieku wstąpiło w związek małżeński) - wówczas poniesiony na ten cel wydatek będzie kosztem podatkowym.

Warto w tym miejscu dodać, że istnieją duże szanse na złagodzenie ograniczeń kosztowych obowiązujących w omawianym zakresie. Senatorowie przygotowali bowiem projekt nowelizacji ustawy o pdof, która zakłada, że na zasadzie wyjątku kosztem podatkowym przedsiębiorcy będzie wynagrodzenie za pracę wypłacone lub postawione do dyspozycji małżonka. O pracach legislacyjnych nad projektem będziemy Czytelników informować.

Składki opłacane na ubezpieczenia społeczne osoby współpracującej finansowane są przez przedsiębiorcę w całości z jego własnych środków. Składki te u przedsiębiorcy opodatkowanego na zasadach ogólnych (według skali i podatkiem liniowym) podatkowo podlegają rozliczeniu na dwa sposoby: poprzez zaliczenie do kosztów, albo odliczenie od dochodu. Z kolei przedsiębiorca korzystający z ryczałtu ewidencjonowanego odliczy je od uzyskanych przychodów. Natomiast zapłaconą za osobę współpracującą składkę zdrowotną każdy przedsiębiorca odlicza od swojego podatku dochodowego, pamiętając jednocześnie, że kwota odliczenia nie może przekroczyć 7,75% podstawy wymiaru tej składki.

Zaliczka osoby współpracującej

Głównym wkładem osoby współpracującej do działalności przedsiębiorcy jest świadczona na jego rzecz praca. Zazwyczaj przedsiębiorca nie zawiera z nią formalnej, pisemnej umowy o pracę. Przepisy prawa pracy nie nakazują zawierania umów o pracę w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Gdy nie ma takiej umowy pomiędzy osobą współpracującą i przedsiębiorcą, należy traktować łączącą ich relację w oparciu o faktyczne okoliczności, czyli tak jak stosunek pracy.

Skoro dla celów podatkowych osoba współpracująca traktowana jest jak pracownik, to konsekwentnie zaliczkę na podatek dochodowy od wypłaconego jej wynagrodzenia należy naliczyć na zasadach dotyczących pracowników, jednak z dwoma wyjątkami. Po pierwsze, uzyskanego przez nią dochodu nie obniża się o opłacone składki na ubezpieczenia społeczne, co jest wynikiem finansowania ich w całości przez prowadzącego działalność gospodarczą. Po drugie, samej zaliczki na podatek dochodowy od omawianego wynagrodzenia przedsiębiorca nie obniża o zapłaconą za osobę współpracującą składkę zdrowotną - z tych samych względów, dla których nie obniża dochodu o składki na ubezpieczenia społeczne.