Wykreślenie podatnika z rejestru VAT

Można wykreślić podatnika z rejestru VAT, jeżeli m.in.:
• podatnik nie istnieje lub
   
• mimo podjętych udokumentowanych prób nie ma możliwości skontaktowania się z podatnikiem albo jego pełnomocnikiem, lub
   
• dane podane w zgłoszeniu rejestracyjnym okażą się niezgodne z prawdą, lub
   
• podatnik albo jego pełnomocnik nie stawia się na wezwania naczelnika urzędu skarbowego, naczelnika urzędu celno-skarbowego, dyrektora izby administracji skarbowej lub Szefa Krajowej Administracji Skarbowej.

Pierwsza z okoliczności zachodzi wówczas, gdy organ podatkowy w wyniku czynności sprawdzających stwierdza, że brak jest jakichkolwiek podstaw do uznania, że dany podmiot gospodarczy jako podatnik istnieje.

Druga natomiast dotyczy przypadku gdy organ stwierdzi wprawdzie, że nie ma podstaw do uznania, że dany podmiot gospodarczy jako podatnik nie istnieje, lecz mimo podjętych udokumentowanych prób nie ma możliwości skontaktowania się z nim albo jego pełnomocnikiem.

Ponadto, na mocy art. 96 ust. 9a ustawy, wykreśleniu podlega również podatnik, który:

1) zawiesił wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie przepisów dotyczących zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej na okres co najmniej 6 kolejnych miesięcy lub

2) będąc obowiązanym do złożenia deklaracji, o której mowa w art. 99 ust. 1, 2 lub 3, nie złożył takich deklaracji za 6 kolejnych miesięcy lub 2 kolejne kwartały, lub

3) składał przez 6 kolejnych miesięcy lub 2 kolejne kwartały deklaracje, o których mowa w art. 99 ust. 1, 2 lub 3, w których nie wykazał sprzedaży lub nabycia towarów lub usług z kwotami podatku do odliczenia, lub

4) wystawiał faktury lub faktury korygujące, dokumentujące czynności, które nie zostały dokonane, lub

5) prowadząc działalność gospodarczą wiedział lub miał uzasadnione podstawy do tego, aby przypuszczać, że dostawcy lub nabywcy biorący udział pośrednio lub bezpośrednio w dostawie tego samego towaru lub usługi uczestniczą w nierzetelnym rozliczaniu podatku w celu odniesienia korzyści majątkowej

- z zastrzeżeniem ust. 9b-9f.

Zwrócić należy uwagę, iż w przepisie art. 96 ust. 9 ustawy zawarto zastrzeżenie, iż podatnik podlega wykreśleniu z urzędu bez konieczności zawiadamiania go o tym fakcie. Natomiast w art. 96 ust. 9a ustawy nie odniesiono się w ogóle do kwestii zawiadamiania podatnika, co może sugerować, że podatnik powinien zostać poinformowany o wykreśleniu z rejestru. Powstaje jednak wątpliwość, czy wystarczającym będzie wydanie przez organ podatkowy zawiadomienia, czy też powinien przeprowadzić postępowanie podatkowe zakończone wydaniem decyzji w przedmiotowej sprawie.

Kwestia łamania procedur w trakcie wykreślania podatników z rejestru VAT (wydawania zawiadomień a nie decyzji administracyjnych) była przedmiotem interpelacji poselskiej nr 24846, na którą udzielono odpowiedzi pismem z dnia 20 sierpnia 2018 r., nr DPP1.054.3.2018.

Stwierdzono w nim, że utrzymanie rejestru podatników VAT czynnych w możliwie aktualnym stanie ma duże znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania systemu podatku VAT (zarówno z punktu widzenia ochrony interesów budżetu państwa, jak również ochrony uczciwych podatników). Jak podkreślono, rejestr ten jest dla partnerów handlowych podstawą weryfikacji kontrahentów. Celowi temu służą wprowadzone z początkiem 2017 r. rozwiązania modyfikujące zasady rejestrowania i wyrejestrowywania podatników z rejestru podatników VAT, pozwalające jednocześnie na usuwanie z rejestru podmiotów, które w nim figurować nie powinny. Zdaniem MF, wykreślanie z rejestru VAT to procedura o charakterze szczególnym. Jest ona stosowana w przypadkach, gdy urząd skarbowy nie posiada wystarczających informacji o prowadzonej działalności, rozliczeniu podatku a także gdy nie ma możliwości kontaktu z podatnikiem.

W tym zakresie czytamy: "(...) przyczyny, których wystąpienie uruchamia z urzędu konieczność wykreślenia podatnika z rejestru dotyczą przypadków zagrażających nie tylko podstawowym funkcjom rejestru podatników VAT tj. jego aktualności i spójności, ale przede wszystkim innym podatnikom, którzy w tej sytuacji narażeni mogą być na odliczenie faktur od nieistniejących kontrahentów - wymaga to od urzędu szybkiej i stanowczej reakcji. Powyższe stanowi jeden z powodów, dla których odstąpiono od prowadzenia postępowania podatkowego z pełnymi jego wymogami. Kolejnym powodem odstąpienia od prowadzenia postępowania podatkowego zakończonego decyzją jest umożliwienie podatnikowi szybkiego wyjaśnienia przyczyn nieuzasadnionego, w jego opinii, wykreślenia z ww. rejestru, jak i skrócenie terminu przywrócenia rejestracji na potrzeby podatku od towarów i usług.

Konsekwencją powyższego jest przyjęcie trybu działania, (w przypadku wykreśleń podmiotów dokonywanych na podstawie art. 96 ust. 9a ustawy o VAT, gdzie brak jest wyraźnego zastrzeżenia o niezawiadomieniu podatnika o wykreśleniu z rejestru) polegającego na zawiadamianiu podmiotów o ich wykreśleniu z rejestru VAT, by umożliwić w poszczególnych przypadkach szybkie przywrócenie takiego podmiotu do rejestru VAT, bądź ponowną rejestrację, ale także, by umożliwić złożenie skargi do sądu administracyjnego (podkreślenie redakcji). (...)"

Jednocześnie stwierdzono, iż procedura w zakresie wykreślania podmiotów z rejestru VAT służy przede wszystkim ochronie podmiotów aktywnie uczestniczących w obrocie gospodarczym (wpływa pozytywnie na zmniejszenie ryzyka poniesienia konkretnych strat finansowych w związku ze współpracą z nieuczciwymi kontrahentami). Dokonanie weryfikacji kontrahenta pod kątem jego rejestracji dla potrzeb VAT - zdaniem MF - jest jedną z kluczowych przesłanek (ale nie jedyną), jakie biorą pod uwagę organy podatkowe przy ustalaniu zachowania należytej staranności przez podatnika, który odliczył podatek VAT z faktury wystawionej przez nieuczciwego kontrahenta.

Warto nadmienić, że sposób wykreślenia z rejestru podatników VAT był przedmiotem rozstrzygnięcia przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, który w wyrokach z dnia 4 lipca 2018 r., sygn. akt III SA/Wa 3481/17 oraz z 13 lipca 2018 r., sygn. akt III SA/Wa 3158/17 uznał, iż przedsiębiorcy usuwani z rejestru VAT powinni otrzymywać decyzje, a nie zwykłe zawiadomienia. W przeciwnym razie wykreślenie jest bezskuteczne (na dzień oddania niniejszego numeru "Poradnika VAT" do druku brak jest uzasadnienia ww. wyroków WSA). Do kwestii tej będziemy powracać na łamach naszego czasopisma.

Poradnik VAT Nr 18 z dnia 2018-09-20

GOFIN podpowiada