Za długi podatkowe spółki odpowiada cały zarząd

Krąg odpowiedzialnych.

Zaległości podatkowe niewypłacalnej spółki kapitałowej - z o.o. lub akcyjnej - mogą stać się problemem członków jej zarządu. Od nich bowiem fiskus może zażądać spłaty tych długów. Wynika to z art. 116 Ordynacji podatkowej (Dz. U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 ze zm.). Osoby te odpowiadają za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu, oraz powstałe w tym okresie zaległości traktowane na równi z zaległościami podatkowymi.

Nie od razu jednak fiskus może zwrócić się po pieniądze do członków zarządu. Najpierw musi okazać się, że spółka nie ma z czego spłacić swoich długów podatkowych. Urząd skarbowy musi stwierdzić, że egzekucja prowadzona z jej majątku jest w całości lub w części bezskuteczna. Jeżeli ten warunek jest spełniony, może być wszczęte postępowanie w sprawie przeniesienia odpowiedzialności podatkowej na członków zarządu spółki. O tej odpowiedzialności urząd skarbowy orzeka w decyzji.

Tutaj jednak pojawia się problem. Członkowie zarządu solidarnie odpowiadają za zaległości podatkowe spółki. Oznacza to, że można domagać się zapłaty całego lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich bądź od każdego z osobna. Jeżeli którykolwiek z dłużników ureguluje dług, pozostali są już z tego obowiązku zwolnieni. Wynika to z art. 366 § 1 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 1964 r. nr 16, poz. 93 ze zm.). Czy wobec tego urząd skarbowy musi prowadzić postępowanie w sprawie przeniesienia odpowiedzialności podatkowej za długi podatkowe spółki przeciwko wszystkim osobom, które mogą ponosić taką odpowiedzialność? Czy też może ono dotyczyć wybranej osoby? Sprawa ta przez lata dzieliła sądy administracyjne. Ukształtowały się dwa rozbieżne stanowiska.

Wszyscy czy jeden?

Po jednej stronie stali ci, którzy uważali, że postępowanie dotyczące odpowiedzialności za długi podatkowe spółki kapitałowej powinno być prowadzone z udziałem wszystkich członków zarządu, którzy taką odpowiedzialność mogą ponosić. Jest to konieczne, aby nie było wątpliwości co do zakresu odpowiedzialności danej osoby.

Ich przeciwnicy uważali, że nie ma podstaw, aby prowadzić jedno postępowanie w stosunku do wszystkich członków zarządu odpowiadających solidarnie za podatki niezapłacone przez spółkę. Odwoływali się do istoty odpowiedzialności solidarnej dłużników. Skoro urząd skarbowy ma prawo żądać spłaty długu od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, postępowanie w sprawie odpowiedzialności za długi spółki kapitałowej może wszcząć wobec jednego członka zarządu. Pozostali nie muszą w nim uczestniczyć. Mogą jednak zgłosić swój udział.

Stanowisko NSA

W końcu sprawa trafiła do NSA w formie pytania prawnego. Odpowiedzią na nie jest uchwała z dnia 9 marca 2009 r., sygn. akt I FPS 4/08. NSA uznał, że w sprawie przeniesienia odpowiedzialności za długi podatkowe spółki kapitałowej urząd skarbowy ma obowiązek prowadzić postępowanie wobec wszystkich członków zarządu, którzy taką odpowiedzialność mogą ponosić. Faktem jest, że członkowie zarządu odpowiadają solidarnie. Fiskus może wybrać osobę, która ma spłacić dług. Członek zarządu nie może być jednak traktowany jako dłużnik - i nie dotyczą go zasady odpowiedzialności solidarnej - dopóki nie zostanie wydana decyzja o jego odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki.

Urząd skarbowy ma obowiązek ustalić pełny krąg osób odpowiedzialnych. Niedopuszczalne jest przeniesienie odpowiedzialności za długi podatkowe spółki tylko na niektórych członków zarządu. W przeciwnym razie pod znakiem zapytania stałaby możliwość dochodzenia roszczeń regresowych. Chodzi o to, że osoba czy osoby, które uregulowały dług, mogą domagać się zwrotu od pozostałych, którzy są za niego odpowiedzialni. Takie wzajemne rozliczenia mogą okazać się niemożliwe, gdy nie wszyscy członkowie zarządu będą adresatami decyzji o ich odpowiedzialności za niezapłacone przez spółkę podatki. Tylko na podstawie decyzji można pociągnąć kogokolwiek do odpowiedzialności za cudze długi podatkowe.

To, czy o odpowiedzialności wieloosobowego zarządu spółki kapitałowej urząd skarbowy będzie orzekał w jednym postępowaniu podatkowym czy w odrębnych, jest kwestią drugorzędną - techniczną. NSA stwierdził, że najlepiej gdyby było jedno postępowanie. Urzędnicy nie popełnią jednak błędu, gdy przeprowadzą odrębne postępowania. Przy czym postępowania te muszą objąć wszystkie osoby odpowiedzialne za długi podatkowe spółki.