Instytucja odliczania podatku naliczonego została wprowadzona do polskiego systemu prawnego w celu stosowania, na wzór podatku VAT w krajach Unii Europejskiej, zasady neutralności podatkowej. Dzięki regulacjom, gwarantującym funkcjonowanie tej zasady, ustawodawca dążył do stworzenia nowoczesnego podatku od wartości dodanej. Najprościej rzecz ujmując zasada neutralności podatku VAT wyraża się w prawie podatnika podatku VAT do pomniejszenia podatku należnego o naliczony we wcześniejszej fazie obrotu dzięki czemu jest on zobowiązany do zapłaty wyłącznie podatku od własnej wartości dodanej. Korzyści jakie stwarza korzystanie z tej instytucji, są zatem nie do przecenienia. Warto wobec tego zapoznać się z najnowszymi zmianami w tym zakresie.
Z początkiem kwietnia uchylony zostanie art. 88 ust. 1 pkt 5 lit. a ustawy o VAT, zgodnie z którym obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego "nie stosuje się do nabywanych przez podatnika towarów i usług, których nabycie zostało udokumentowane fakturami otrzymanymi przed dniem utraty zwolnienia określonego w art. 113 ust.1 lub 9 albo przed dniem rezygnacji z tego zwolnienia z wyjątkiem przypadków określonych w art. 113 ust. 5 i 7". Wraz z uchyleniem powyższego przepisu, zmianie miał ulec art. 113 ust. 5 i 7 ww. ustawy (dotyczący m. in. utraty zwolnienia przedmiotowego przez podatników, u których wartość sprzedaży przekroczy kwotę 150 000 zł) jednak wejście w życie nowego brzmienia przepisu przesunięto na początek 2014 roku. Wobec braku synchronizacji wprowadzonych modyfikacji, uchylenie art. 88 ust. 1 pkt 5 lit. a przedmiotowej ustawy, normatywnie niewiele zmieni.
Ustawodawca zdecydował się również na uchylenie art. 88 ust. 1 pkt 5 lit. b ustawy o VAT, który stanowił, że "obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego nie stosuje się do nabywanych przez podatnika towarów i usług , których nabycie nastąpiło w wyniku darowizny lub nieodpłatnego świadczenia usługi". Na uchylenie powyższego przepisu, bez wątpienia wpływ miał fakt, iż do końca 2012 r. nie miał on praktycznego zastosowania, bo w sytuacjach objętych jego zakresem wystawiane były faktury wewnętrzne. Natomiast od 1 stycznia 2013 r. ustawodawca wprowadził zasadę fakultatywnego dokumentowania darowizny lub nieodpłatnego świadczenia usługi za pomocą fakturami wewnętrznych. Z uwagi na fakt, iż brak faktury u obdarowanego powoduje niemożność odliczenia podatku przepis ten nie ma racji bytu. Warto jednak zwrócić uwagę, że abstrahując od wcześniej wskazanych przyczyn, powyższy przepis został usunięty również dlatego, że umożliwienie takich przypadkach obdarowanemu podatnikowi odliczenia podatku uiszczonego przez podatnika-darczyńcę byłoby sprzeczne z zasadami konstrukcyjnymi podatku VAT. Podstawową zasadą systemową tego podatku jest bowiem jego neutralność dla podatnika (podatek obciąża finalnego odbiorcę, czyli konsumenta). Jak wynika z orzecznictwa TSUE (np. w sprawie C-438/09) ustanowiony system odliczeń w VAT ma na celu całkowite uwolnienie przedsiębiorcy od ciężaru podatku VAT podlegającego zapłacie lub uiszczonego w ramach jego całej działalności gospodarczej. W przypadku czynności nieodpłatnych, w przypadku gdy podlegają one opodatkowaniu VAT, do zapłaty podatku jest zobowiązany dostawca towaru lub świadczący usługę. Nabywca nie ponosi w tym przypadku żadnych kosztów, w tym nie ponosi ciężaru tego podatku, nie ma zatem podstaw do odliczania przez niego VAT rozliczonego przez darczyńcę (odliczenie VAT stanowiłoby dla obdarowanego nieuzasadnioną korzyść).
Pobierz za darmo program PIT 2012
Oprócz powyższego, z dniem 1 kwietnia z ustawy o VAT zniknie art. 88 ust. 3a pkt 1 lit. b oraz pkt 3 i 6 tego ustępu. Chodzi o przepisy zgodnie z którymi, faktury i dokumenty celne nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego w sytuacji gdy sprzedaż udokumentowana została fakturami lub fakturami korygującymi, w których kwota podatku wykazana na oryginale faktury lub faktury korygującej jest różna od kwoty wykazanej na kopii oraz gdy wystawiono więcej niż jedną fakturę, dokumentującą tę samą sprzedaż. Decyzja o uchyleniu tych przepisów, została podjęta po uwzględnieniu orzecznictwa sądów administracyjnych, które wskazały na prawdopodobieństwo naruszania zasady proporcjonalności przez podatników, którzy samodzielnie dokonywaliby wykładni przedmiotowych przepisów i na podstawie jej wyniku, niewłaściwie stosowali w praktyce.
Justyna Zając-Wysocka, radca prawny, Dyrektor Departamentu Doradztwa Podatkowego Małopolskiego Instytutu Studiów Podatkowych w Krakowie
Artykuł ma charakter jedynie informacyjny i stanowi publikację zainspirowaną treścią artykułów prasowych, interpretacji organów podatkowych i orzeczeń sądów administracyjnych. Nie stanowi porady ani opinii podatkowej czy prawnej w rozumieniu art. 2 ust. 1 i art. 31 ustawy o doradztwie podatkowym (Dz. U. z 1996 r. Nr 102, poz. 475, ze zm.) i jest odzwierciedleniem poglądów wyrażanych przez autorów publikacji. Małopolski Instytut Studiów Podatkowych Sp. z o.o. nie bierze odpowiedzialności za ewentualne skutki podejmowanych decyzji na ich podstawie.
