Zwrot podatku przedawnia się jak podatek

Kwestia sporna

Urzędnicy skarbowi mają sporo czasu, aby bliżej przyjrzeć się rozliczeniom dokonanym samodzielnie przez podatników. Zakres czasowy ich działań wiąże się z terminem przedawnienia zobowiązania podatkowego. Zobowiązania podatkowe przedawniają się natomiast po pięciu latach, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Wynika to z art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej. Okres ten wydłuża się jedynie w określonych przypadkach - wskutek zawieszenia lub przerwania biegu terminu przedawnienia. Czy można jednak postawić znak równości między zobowiązaniem podatkowym, a nienależnie otrzymanym zwrotem podatku od towarów i usług?

O tym, że odpowiedź na to pytanie nie jest oczywista, przekonała się pewna spółka. W 2002 r. urząd kontroli skarbowej sprawdził jej rozliczenia z tytułu podatku od towarów i usług za poszczególne miesiące 1999 r. i 2000 r. Stwierdził, że w tym okresie spółka nienależnie wykazywała nadwyżki podatku naliczonego nad należnym, które urząd skarbowy przelewał na jej konto. Efektem przeprowadzonej weryfikacji była decyzja określająca kwotę nienależnego zwrotu, zaległość podatkową i odsetki.

Spółka nie zgadzała się z tym rozstrzygnięciem. Rozpoczęła wieloletnią batalię o jego zmianę. Kiedy jednak w 2007 r. izba skarbowa uchyliła decyzję urzędu kontroli skarbowej i przekazała mu sprawę do ponownego rozpatrzenia, pełnomocnik spółki podniósł zarzut przedawnienia podatku VAT, a tym samym rzekomo nienależnie otrzymanej kwoty różnicy podatku. Jego zdaniem, sprawa powinna zostać zamknięta. Izba skarbowa oponowała. Twierdziła, że nadwyżka podatku naliczonego nad należnym do przeniesienia na następne okresy rozliczeniowe, czy bezpośredni zwrot podatku nie przedawniają się. Sprawa najpierw trafiła do WSA, potem NSA. W końcu o zajęcie stanowiska został poproszony poszerzony skład NSA.

Różne interpretacje

Nie należy jednak dziwić się, że kwestia przedawnienia poróżniła spółkę i urzędników skarbowych. Sądy administracyjne, gdy w przeszłości wypowiadały się na ten temat, również nie były jednomyślne.

Jedne twierdziły, że fiskus praktycznie w każdym czasie może domagać się od podatnika uiszczenia nienależnie otrzymanego zwrotu podatku. W takim wypadku nie stosuje się art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej. W przepisie tym jest mowa o przedawnieniu zobowiązania podatkowego. Zobowiązania w podatku od towarów i usług nie można natomiast utożsamiać z nadwyżką podatku naliczonego nad należnym do przeniesienia na następne okresy rozliczeniowe albo zwrotu na rachunek bankowy podatnika. Tylko zobowiązanie podatkowe podlega przedawnieniu. Należności z tytułu niesłusznie otrzymanego zwrotu podatku od towarów i usług to nie dotyczy. One nie przedawniają się. Takie rozstrzygnięcie znalazło się m.in. w wyroku NSA z dnia 25 maja 2006 r., sygn. akt I FSK 173/06.

Po przeciwnej stronie stali ci, którzy twierdzili, że stosowania instytucji przedawnienia nie można ograniczyć wyłącznie do zobowiązania w podatku od towarów i usług. Zobowiązanie podatkowe i kwota zwrotu mają wspólnego "poprzednika" - są konsekwencją istnienia obowiązku podatkowego. Zwrot musi więc być potraktowany w taki sam sposób jak zobowiązanie podatkowe. Jeżeli zobowiązanie podatkowe w podatku od towarów i usług przedawni się, nie można również wydawać decyzji dotyczących zwrotu podatku na rachunek bankowy i nadwyżki podatku naliczonego nad należnym do rozliczenia w następnych okresach. Nie może być tak, że urzędnikom skarbowym przysługuje praktycznie nieograniczone w czasie prawo domagania się od podatnika uiszczenia nienależnie otrzymanej kwoty. Wypowiedział się tak m.in. NSA w wyroku z dnia 11 stycznia 2008 r., sygn. akt I FSK 129/07.

Uchwała NSA

Sprawa przedawnienia zwrotu podatku od towarów i usług trafiła w końcu w formie pytania prawnego do poszerzonego składu sędziowskiego NSA. Odpowiedzią na nie jest uchwała z dnia 29 czerwca 2009 r., sygn. akt I FPS 9/08. NSA opowiedział się za drugim z przedstawionych wcześniej poglądów: należności z tytułu nienależnego zwrotu podatku od towarów i usług przedawniają się na podobnych zasadach jak zobowiązania podatkowe. Trzeba odpowiednio stosować art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej. Termin przedawnienia zaczyna biec od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin zwrotu podatku, a kończy z upływem pięciu lat.

Wystąpienie zobowiązania podatkowego lub zwrotu podatku jest konsekwencją sposobu rozliczania podatku od towarów i usług. Niedopuszczalne jest więc twierdzenie, że przedawnienie odnosi się tylko do jednej formy przekształcenia obowiązku podatkowego w VAT - zobowiązania podatkowego, a nie dotyczy innych - zwrotu. Nie do przyjęcia jest sytuacja, kiedy fiskus w każdym czasie miałby prawo kwestionować rozliczenia, w których podatnik wykazał zwrot podatku, i mógłby domagać się uiszczenia zawyżonej kwoty. Nie mógłby natomiast z powodu upływu terminu przedawnienia dokonać wymiaru zobowiązania podatkowego w miejsce zwrotu podatku.

Podstawa prawna: ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 ze zm.).