Potoczny sposób obliczania stażu
Wiele świadczeń i uprawnień ze stosunku pracy zależy od posiadanego przez pracownika okresu zatrudnienia. Ten tzw. staż pracowniczy stanowi bardzo ważną przesłankę przyznania pracownikowi określonych praw. Od stażu pracy zależy wymiar urlopu, dodatki stażowe, nagrody jubileuszowe i wiele innych świadczeń. Również długość okresu wypowiedzenia jest z nim powiązana. Trudno jednak znaleźć w Kodeksie pracy bezpośrednią regulację dotyczącą sposobu obliczania okresu zatrudnienia dla potrzeb uprawnień pracowniczych. W myśl art. 300 K.p. w sprawach nieunormowanych w tym kodeksie należy odpowiednio stosować przepisy Kodeksu cywilnego. Znajduje się w nim cały rozdział poświęcony terminom, w tym art. 112, który stanowi, że termin oznaczony w tygodniach, miesiącach lub latach kończy się z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było - w ostatnim dniu tego miesiąca. Z uwagi jednak na specyfikę prawa pracy, które w znaczący sposób odbiega od klasycznych zasad prawa cywilnego, w sprawach pracowniczych wykształciły się odrębne od tego przepisu zasady liczenia terminów.
Jak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 grudnia 1996 r. (sygn. akt I PKN 47/96), "Sposób liczenia terminów określonych w art. 112 Kodeksu cywilnego nie ma zastosowania do okresów, od których zależy nabycie uprawnień pracowniczych…". Podobnie uważa też Departament Prawa Pracy Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. W zajętym w tej sprawie stanowisku wskazał on, że zasady obliczania okresu pracy warunkującego nabycie uprawnień pracowniczych są zawarte w postanowieniach prawa pracy (choć nie wprost) i odbiegają od reguł prawa cywilnego.
Ta odmienność widoczna jest głównie w sposobie liczenia upływu okresów wypowiedzenia, co z kolei związane jest z dniem, w którym zwyczajowo nawiązuje się stosunek pracy. Na ogół jest to pierwszy dzień miesiąca. Dlatego prawo pracy wprowadza zasadę, że wypowiedzenie, aby nie nakładało się na dzień rozpoczynania pracy, powinno kończyć się w dniu poprzedzającym, a więc na koniec miesiąca. Ta prawidłowość została "przeniesiona" na większość przypadków liczenia stażu pracy dla potrzeb pracowniczych. Co do zasady, liczy się go więc w sposób potoczny, a nie w myśl art. 112 K.c. Stąd staż pracy obliczany w miesiącach i latach upływa nie w dniu odpowiadającym liczbie lub nazwie dnia początkowego, ale w przeddzień tego dnia.
Pierwszy rok i miesiąc pracy
Zarówno pierwszy miesiąc, jak i rok pracy są ważne z punktu widzenia nabywania uprawnień urlopowych i wysokości wynagrodzenia, zagwarantowanego pracownikowi po przepracowaniu roku. Upływ pierwszego miesiąca podjętej po raz pierwszy w życiu pracy zawodowej daje pracownikowi prawo do tzw. urlopu cząstkowego, w wymiarze 1/12 urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku. Z kolei w okresie pierwszego roku pracy osoba zatrudniona w ramach stosunku pracy może otrzymywać 80% wynagrodzenia minimalnego obowiązującego w danym czasie. Po upływie roku "przechodzi" więc na 100% tego wynagrodzenia. Staż pracy wymagany do nabycia wspomnianych uprawnień, a więc upływ miesiąca i roku, liczymy według zasad potocznych.
Zasady potoczne nie dają jednak odpowiedzi na pytanie, jak należy zliczać okresy pracy niepozostające w ciągłości. W takich przypadkach możemy już pomocniczo stosować przepisy Kodeksu cywilnego, a mianowicie art. 114 K.c. W myśl tej regulacji, jeżeli termin jest oznaczony w miesiącach lub latach, a ciągłość terminu nie jest wymagana, miesiąc liczy się za trzydzieści dni, a rok za trzysta sześćdziesiąt pięć dni. Przykładowo więc, pracownik zmieniający pracę w pierwszym w życiu roku pracy, jeżeli pomiędzy okresami zatrudnienia występowały przerwy, nabywa prawo do urlopu za każdy przepracowany miesiąc, tj. po każdych w sumie 30 dniach pracy. Analogicznie należy postępować przy zliczaniu poszczególnych okresów zatrudnienia dla potrzeb ustalenia minimalnego wynagrodzenia za pracę, pamiętając, że rok to 365 dni.
Przykład
W zakładzie pracy przyznawane są nagrody jubileuszowe. Pierwsza nagroda przysługuje po 5 latach pracy, przy czym do stażu jubileuszowego przyjmuje się wszystkie zakończone okresy zatrudnienia.
Jeden z pracowników był zatrudniony u poprzedniego pracodawcy od 1 stycznia 2008 r. do 31 grudnia 2009 r. W aktualnym zakładzie pracy podjął zatrudnienie od 1 stycznia 2010 r. i trwa ono nadal. Drugi pracownik jest zatrudniony u obecnego pracodawcy od 1 czerwca 2008 r., a poprzednio pracował w okresach: od 1 stycznia 2005 r. do 30 września 2007 r. i od 1 listopada 2007 r. do 30 kwietnia 2008 r.
W przypadku pierwszego pracownika nie jest konieczne sumowanie okresów zatrudnienia, gdyż jego stosunek pracy pozostaje w ciągłości. Staż pracy należy liczyć od 1 stycznia 2008 r., co daje 3 lata, 2 miesiące i 9 dni (liczone według stanu na dzień 9 marca br.).
Odnośnie drugiego pracownika, jego staż pracy kształtuje się następująco:
- za pierwszy okres pracy - 2 lata i 9 miesięcy,
- za kolejny okres pracy - 6 miesięcy,
- w bieżącym zatrudnieniu (według stanu na 9 marca br.) - 2 lata, 9 miesięcy i 9 dni
Łącznie daje to 6 lat i 9 dni. Prawo do nagrody jubileuszowej za 5 lat pracy pracownik nabył więc już 27 lutego 2010 r.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26.06.1974 r.- Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)
Ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 93 ze zm.)
autor: Agata Barczewska Gazeta Podatkowa nr 24 (752) z dnia 2011-03-24
