Składniki wynagrodzeń w administracji samorządowej

Kształt polskiej administracji samorządowej ukonstytuowany został na mocy reformy administracyjnej przeprowadzonej z dniem 01.01.1999 r., która wprowadziła trójstopniowy podział administracyjny kraju. Teraz samorząd terytorialny składa się z trzech szczebli:

* województwa (16);

* powiaty (314) i miasta na prawach powiatu (65);

* gminy (2478).

Organy każdej jednostki samorządowej wykonują zadania publiczne na swoim obszarze. W administracji wszystkich trzech szczebli zatrudnionych jest, według danych z grudnia 2006 r., 212 556 tysięcy osób.

Podział administracji publicznej znajduje swoje odzwierciedlenie w pragmatyce urzędniczej, ustawach, które określają kwestie związane ze stosunkiem pracy wobec określonej grupy pracowników, regulujące ich prawa i obowiązki. Są to zatem źródła stosunku pracy w służbie określające cechy zawodów, funkcje osób w nich pracujących oraz wskazujące enumeratywnie wymogi, których spełnienie jest konieczne do zatrudnienia w administracji. Status pracowniczy osób zatrudnionych w administracji samorządowej reguluje ustawa z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. z 2001 Nr 142, poz. 1593 ze zm.). Precyzuje ona stanowiska na wszystkich trzech szczeblach administracji samorządowej (gminnej, powiatowej i wojewódzkiej).

Według wyżej wymienionej ustawy, nabór na stanowiska urzędnicze posiada charakter wolny i konkurencyjny. Akt ten określa cztery możliwości zawarcia stosunku pracy w administracji samorządowej:

* wybór

* mianowanie

* powołanie

* umowa o pracę.

W przypadku osób zatrudnionych na stanowiskach kierowniczych wymagany jest co najmniej dwuletni staż pracy na stanowiskach urzędniczych, w służbie cywilnej, służbie zagranicznej lub administracji państwowej oraz wykształcenie wyższe.

Wynagrodzenie zasadnicze

Pracownik samorządowy pobiera, zgodnie z tekstem ustawy, wynagrodzenie stosownie do zajmowanego stanowiska oraz posiadanych kwalifikacji zawodowych. Szczegółowy plan wynagradzania pracowników samorządowych ustalany jest w drodze rozporządzenia przez Radę Ministrów. Obecnie obowiązującą podstawą wynagradzania jest rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 sierpnia 2005 r. w sprawie zasad wynagradzania pracowników samorządowych zatrudnionych w urzędach gmin, starostwach powiatowych i urzędach marszałkowskich. Każda kategoria zaszeregowania posiada określony w rozporządzeniu przedział płacowy. Pracownikowi należącemu do określonej kategorii przysługuje wynagrodzenie, które mieści się w tzw. widełkach - dwóch kwotach określających górną i dolną granicę wynagrodzenia w nich przewidzianego. Rozporządzenie Rady Ministrów, oprócz tabeli rozpiętości wynagrodzenia dla poszczególnych kategorii zaszeregowania, określa również stawki dodatku funkcyjnego. Umieszczono w nim także szczegółowy wykaz stanowisk urzędniczych i stanowisk kierowniczych wraz z określeniem szczegółowych kwalifikacji osób je zajmujących. Sprecyzowano w niej również zaszeregowanie poszczególnych stanowisk do kategorii wynagrodzenia zasadniczego i stawek dodatku funkcyjnego.

Pracownikom zatrudnionym w niepełnym wymiarze czasu przysługuje wynagrodzenie (wraz ze wszystkimi składnikami), obliczane proporcjonalnie do czasu pracy, ustalonego w umowie o pracę.

W rozporządzeniu Rady Ministrów szczegółowo określono ramy wynagradzania członków zarządu jednostek samorządowych oraz wójta, burmistrza, prezydenta z uwzględnieniem liczby mieszkańców konkretnej jednostki samorządowej. Dopuszczalna jest zmiana wysokości wynagrodzenia na wyżej wymienionych stanowiskach, jednak, zgodnie z ustawą o pracownikach samorządowych, może tego dokonać wyłącznie Rada Gminy. Wymagane w tym wypadku jest zgodne oświadczenie woli obu stron co do ustalenia warunków pracy i płacy, czyli zgoda wójta (burmistrza, prezydenta miasta) na warunki przygotowane przez Radę. Ustalane w ten sposób wynagrodzenie, w połączeniu z dodatkiem za wieloletnią pracę, nie może jednakże przekroczyć siedmiokrotności kwoty bazowej określonej w ustawie budżetowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe.

Dodatki

Dodatek funkcyjny przyznawany jest pracownikom którzy są zatrudnieni na stanowiskach kierowniczych oraz radców prawnych, jak również kierownikom urzędów stanu cywilnego. Rozporządzenie o zasadach wynagradzania pracowników samorządowych dopuszcza przyznanie dodatku funkcyjnego dla osób zatrudnionych na stanowiskach niekierowniczych, które są wymienione w załączniku do rozporządzenia. Jednak dla nich wysokość dodatku jest niższa o jedną stawkę od przewidzianego dla danego stanowiska. W rozporządzeniu sprecyzowano również, iż inspektorowi i starszemu inspektorowi nadzoru inwestorskiego przysługuje dodatek funkcyjny wyłącznie na czas wykonywania przez nich czynności bezpośrednio związanych z nadzorem inwestorskim.

Dodatek specjalny dla osób pełniących funkcje wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty powiatowego oraz marszałka województwa mieści się w kwocie od 20 proc. do 40 proc. wynagrodzenia zasadniczego i dodatku funkcyjnego. W przypadku urzędu miasta stołecznego Warszawy i miast o liczbie mieszkańców przekraczających 300 tys., górna granica wynosi 50 proc. Dla pozostałych pracowników samorządowych dodatek specjalny przyznawany jest w sytuacji zwiększenia zakresu obowiązków, powierzenia dodatkowych złożonych zadań lub o wieloaspektowej odpowiedzialności.

Pracownikom wykonującym swoje obowiązki w warunkach niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia, przyznawany jest dodatek za każdą godzinę przepracowaną w takich warunkach. Jego wysokość uzależniona jest od stopnia uciążliwości i szkodliwości otoczenia. Dodatek liczony jest procentowo od wysokości stawki godzinowej najniższego wynagrodzenia i wynosi:

* 5 proc. - pierwszy stopień uciążliwości

* 10 proc. - drugi stopień uciążliwości

* 15 proc. - trzeci stopień uciążliwości.

Podstawą przyznania tego dodatku są badania środowiskowe przeprowadzone według procedur określonych w Kodeksie Pracy (Art. 227 §2). W przypadku nakładania się na siebie uprawnień do dodatków rożnie sklasyfikowanych pod katem uciążliwości, za obowiązujący przyjmowany jest dodatek wyższy.

Dodatek za wieloletnią pracę. Wliczane są do niego wszystkie poprzednie zakończone okresy zatrudnienia. W sytuacji gdy praca w urzędzie jest pracą dodatkową, to okresu tego zatrudnienia nie zalicza się okresów zatrudnienia podstawowego. Przysługuje on za dni, za które pracownik otrzymuje wynagrodzenie. Przyznawany on jest również za czas nieobecności w pracy spowodowanej niezdolnością do pracy w skutek choroby lub konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem lub chorym członkiem rodziny, za które pracownik otrzymuje zasiłek z ubezpieczenia społecznego. Dodatek ten przysługuje po pięciu latach pracy i wypłacany jest razem z wynagrodzeniem, a wynosi 5 proc. miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego wzrastając o 1 proc. za każdy dalszy rok pracy, aż do osiągnięcia 20 proc.

Nagroda jubileuszowa jest świadczeniem fakultatywnym nie wynikającym wprost z prawa pracy, nie jest także nagrodą sensu stricte, gdyż nie przysługuje jej status uznaniowości. Wypłacana jest w momencie uzyskania przez pracownika uprawnień do jej otrzymywania. Okresy zatrudnienia niezbędne do otrzymania tej nagrody obejmują wszystkie poprzednie zakończone okresy zatrudnienia. Pracownikowi wykonującemu pracę urzędową w ramach urlopu bezpłatnego udzielonego przez pracodawcę do okresu uprawniającego do otrzymania nagrody jubileuszowej wlicza się czas pracy u danego pracodawcy do momentu rozpoczęcia u niego urlopu. Wysokość nagrody określana jest na podstawie wysokości wynagrodzenia, które przysługuje pracownikowi w momencie uzyskania do niej prawa lub jeśli to jest korzystniejsze dla pracownika, na podstawie wysokości wynagrodzenia jakie otrzyma w dniu wypłaty. W momencie gdy pracownik uzyskał prawo do nagrody jubileuszowej pracując w niepełnym wymiarze godzin, a następnie został zatrudniony w pełnym wymiarze, to nagroda obliczana jest na podstawie wynagrodzenia z dnia uzyskania do niej prawa. Przy ustalaniu prawa do nagrody jubileuszowej dla pracowników gminnych, którzy byli zatrudnieni w urzędzie 1 lipca 1996 i pracowników powiatowych i wojewódzkich w dniu 1 stycznia 1999 r., a przed tą datą posiadali prawo do nagrody jubileuszowej, która uwzględniała okresy podlegające wliczeniu do okresu pracy uprawniającego do otrzymania nagrody na podstawie wcześniejszych przepisów - okresy te zostają wliczane do czasu pracy na nowych zasadach. Natomiast pracownicy którzy zostali zatrudnieni w urzędzie po wymienionych wyżej terminach, prawo do nagrody uzyskują na zasadach ogólnych, niezależnie od prawa do nagrody jubileuszowej za dany okres. W przypadku wygaszenia stosunku pracy, związanego z przechodzeniem na emeryturę lub rentę, pracownikowi, któremu do nabycia praw do nagrody jubileuszowej brakuje mniej niż 12 miesięcy od dnia rozwiązania stosunku pracy, nagroda jest wypłacana z dniem ustania stosunku pracy.

Nagrody jubileuszowe wynoszą:

* 75 proc. wynagrodzenia miesięcznego - po 20 latach pracy;

* 100 proc. wynagrodzenia miesięcznego - po 25 latach pracy;

* 150 proc. wynagrodzenia miesięcznego - po 30 latach pracy;

* 200 proc. wynagrodzenia miesięcznego - po 35 latach pracy;

* 300 proc. wynagrodzenia miesięcznego- po 40 latach pracy;

* 400 proc. wynagrodzenia miesięcznego - po 45 latach pracy.

Kierownik Urzędu może dysponować w ramach środków na wygrodzenie utworzonym funduszem nagród, który jest przeznaczony na nagrody za szczególne osiągnięcia w pracy zawodowej. Ponadto pracownicy zatrudnieni na stanowiskach pomocniczych oraz obsługi mogą być wynagradzani ze stworzonego funduszu premiowego. Wysokość funduszu oraz zasady przyznawania premii określa regulamin premiowania.

Kierowcom pojazdów, z wyłączeniem samochodów osobowych, za dodatkowe czynności które nie wchodzą w zakres obowiązków przysługuje dodatek. Uzależniony jest on od rodzaju czynności oraz stopnia ich trudności, nie może jednakże przekraczać 60 proc. najniższego wynagrodzenia zasadniczego.

Pracownikowi, który pracuje w porze nocnej, przysługuje dodatek do wynagrodzenia w wysokości 20 proc. stawki godzinowej wynagrodzenia zasadniczego za każdą godzinę przepracowaną w takich warunkach.

Pracownicy zatrudnieni w gminie, gdzie wykorzystywany jest język pomocniczy mogą ubiegać się o dodatek za znajomość tego języka w wysokości 10 proc. najniższego wynagrodzenia zasadniczego. Dodatek ten może zostać przyznany pracownikowi zajmującemu stanowisko, na którym niezbędna jest znajomość języka pomocniczego.

Jednorazowa odprawa przy przechodzeniu na rentę inwalidzką i emeryturę. Wlicza się do niej okresy poprzedniego zatrudnienia we wszystkich zakładach pracy. Jej wysokość uzależniona jest jednak od stażu pracy danej osoby:

* dwumiesięczne wynagrodzenie po 10 latach pracy,

* trzymiesięczne wynagrodzenie po 15 latach pracy,

* sześciomiesięczne wynagrodzenie po 20 latach pracy.

Dieta

Innym rodzajem świadczenia przysługującego pracownikowi samorządowemu jest tak zwana dieta przyznawana na czas delegacji. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej określa wysokość kwoty należnej pracownikowi z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju. Podróż wykonywana na polecenie pracodawcy skutkuje koniecznością przyznania urzędnikowi diety wraz ze zwrotem kosztów przejazdu, noclegów, dojazdów środkami komunikacji miejscowej, jak również innych udokumentowanych wydatków, które określa pracodawca zgodnie z uzasadnionymi potrzebami. Dieta przyznawana jest w celu sfinansowania zwiększonych kosztów wyżywienia podczas podroży i wynosi 23 zł za dobę. Dieta nie przysługuje urzędnikowi, gdy został oddelegowany do stałego miejsca zamieszkania lub gdy pracownik ma zapewnione całodzienne wyżywienie. Warunki delegacji zagranicznych są takie same jak krajowych, jednakże brane są pod uwagę realia podróży zagranicznych, a dieta ustalana jest indywidualnie, zgodnie z taryfikatorem dla 109 krajów. Rozliczenie kosztów podróży dokonywane jest do 14 dni od dnia jej zakończenia

Dodatkowe wynagrodzenie roczne

Charakterystycznym składnikiem wynagrodzenia pracowników administracyjnych jest tak zwana "trzynastka". Określenie wysokości, zasady nabycia do niej praw i wypłacania określane są przez ustawę z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej.

Uprawnienia do uzyskania tego wynagrodzenia przysługują pracownikowi, który przepracował pełny rok kalendarzowy u jednego pracodawcy. W przypadku, gdy okres zatrudnienia wynosi co najmniej sześć miesięcy, pracownikowi przysługuje dodatkowe wynagrodzenie roczne obliczane proporcjonalnie do okresu w jakim był zatrudniony. Ustawa dopuszcza również możliwość przyznania "trzynastki" w przypadku, gdy pracownik nie przepracował wymaganego okresu sześciu miesięcy, jednakże odbywa się to w ściśle określonych w ustawie sytuacjach:

1. Zatrudnienie pracownika do pracy sezonowej, gdy umowa o pracę została zawarta na sezon trwający nie krócej niż trzy miesiące.

2. Powołanie pracownika do czynnej służby wojskowej albo do spełnienia obowiązku zastępczej służby poborowych.

3. Rozwiązanie stosunku pracy w związku z:

* przejściem na emeryturę, rentę szkoleniową albo rentę z tytułu niezdolności do pracy lub świadczenie rehabilitacyjne,

* przeniesieniem służbowym, powołaniem lub wyborem,

* likwidacją pracodawcy albo zmniejszeniem zatrudnienia z przyczyn dotyczących pracodawcy,

* likwidacją jednostki organizacyjnej pracodawcy lub jej reorganizacją.

4. Podjęcia zatrudnienia:

* w wyniku przeniesienia służbowego,

* na podstawie powołania lub wyboru,

* w związku z likwidacją poprzedniego pracodawcy albo ze zmniejszeniem zatrudnienia z przyczyn dotyczących pracodawcy,

* w związku z likwidacją jednostki organizacyjnej poprzedniego pracodawcy lub jej reorganizacją,

* po zwolnieniu z czynnej służby wojskowej lub po spełnieniu obowiązku zastępczej służby poborowych.

5. Korzystania:

* z urlopu wychowawczego,

* z urlopu dla poratowania zdrowia,

6. Wygaśnięcia stosunku pracy w związku ze śmiercią pracownika.

Utrata prawa do dodatkowego rocznego wynagrodzenia spowodowana jest następującymi okolicznościami: nieusprawiedliwiona nieobecność w pracy trwająca dłużej niż dwa dni; stawienie się do pracy lub przebywanie w pracy w stanie nietrzeźwości; wymierzenie pracownikowi kary dyscyplinarnego wydalenia z pracy lub ze służby; rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.

Wynagrodzenie to wynosi 8,5 proc. kwoty obliczanej na podstawie płacy pracownika w ciągu roku kalendarzowego. Uwzględnia ona wynagrodzenie wraz z innymi świadczeniami wynikającymi ze stosunku pracy przyjmowanymi przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. Do podstawy naliczania "trzynastki" nie są zaliczane:

" jednorazowe lub nieperiodyczne wypłaty za spełnienie określonego zadania lub osiągnięcia,

" wynagrodzenie za czas gotowości do pracy nie zawinionego przez pracownika przestoju,

" gratyfikacje (nagrody) jubileuszowe,

" wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego oraz innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy,

" ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy,

" dodatkowe wynagrodzenie radcy prawnego z tytułu zastępstwa sądowego,

" wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,

" nagrody z zakładowego funduszu nagród, dodatkowego wynagrodzenia rocznego, należności przysługujących z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej,

" odpraw emerytalnych lub rentowych albo innych odpraw pieniężnych,

" wynagrodzenia i odszkodowania przysługującego w razie rozwiązania stosunku pracy.

Wypłaty z tytułu "trzynastek" realizowane są z przeznaczonych i zabezpieczonych specjalnie na ten cel środków. Ponadto, zgodnie z ustawą, powinny zostać wypłacone w ciągu pierwszych trzech miesięcy nowego roku kalendarzowego. Wyjątkiem są pracownicy, z którymi rozwiązano stosunek pracy na skutek likwidacji pracodawcy, w takim wypadku wypłaca się to wynagrodzenie z dniem ustania stosunku pracy.

Jarosław Burdek, Sedlak & Sedlak

Artykuł pochodzi z portalu wynagrodzenia.pl

Przypominamy, że zgodnie z pkt. 2.6 - 2.7 regulaminu kopiowanie, przetwarzanie i wykorzystywanie tekstów portalu wynagrodzenia.pl w innych celach niż użytku osobistego wymaga pisemnej zgody redakcji.