Nowy system emerytalny jest systemem, w którym wartość świadczeń emerytalnych wypłaconych w okresie przebywania na emeryturze są równe wartości składek wpłaconych w okresie aktywności zawodowej. Z uwagi na wydłużanie się okresu życia, a zatem także czasu przebywania na emeryturze oraz ze względu na coraz mniej liczne pokolenia młodych pracujących, świadczenia emerytalne będą niższe, niż w poprzednim systemie, który dobrze działał w korzystnych warunkach demograficznych, lecz obiecywał zbyt wysokie świadczenia w stosunku do stale pomniejszających się przychodów ze składek.
Oszczędności lokowane przez OFE na krajowym rynku finansowym miały wpływać (i rzeczywiście wpłynęły) na rozwój gospodarki, a tym samym zwiększyć świadczenia emerytalne swoich uczestników. Póki oszczędności pozostają w OFE to nadal są bezpiecznie inwestowane mając na względzie maksymalizację zysku klienta.
Niepodważalnym benefitem dla emerytów jest również fakt, iż emerytura pochodząca z dwóch filarów jest stabilniejsza w porównaniu do świadczenia opartego tylko na jednym filarze.
Niniejsza propozycja bierze pod uwagę kilkunastoletnią dyskusję dotyczącą tego, jak wypłacić świadczenia emerytalne z otwartych funduszy emerytalnych. Ponieważ w 2011 r. roku nastąpiła drastyczna redukcja składki kierowanej do OFE, zmieniła się także rola systemu kapitałowego, a wzrosła rola repartycyjnego, czyli ZUS-u. Propozycja, którą przedstawiamy, jest rozwiązaniem, które uwzględnia jak najniższe koszty jego wdrożenia oraz jak najniższe koszty dla klientów. Zapewnia również potencjalnie wyższe wypłaty od ZUS-owskich ze względu na negatywne prognozy finansowe dla I filaru. Co więcej środki Klientów nie pozostaną jedynie zapisami księgowymi, a będą nadal bezpiecznie inwestowane. W proponowanym rozwiązaniu będą one także dziedziczone przez uposażonych, spadkobierców testamentowych lub ustawowych.
I. Propozycja
1. Izba proponuje, aby środki zgromadzone w otwartych funduszach emerytalnych (OFE) były wypłacane w postaci tzw. wypłaty programowanej. Wypłata programowana polega na wypłacie zgromadzonych oszczędności emerytalnych w ratach miesięcznych przez określony czas. Właścicielem środków na koncie pozostaje członek OFE.
2. Wypłata programowana byłaby możliwa w sytuacji, gdy uprawnienia emerytalne członka OFE w ZUS (oba subkonta) wystarczają na sfinansowanie najniższej emerytury. Wymóg ten podyktowany jest koniecznością ochrony interesów przyszłych podatników w zakresie gwarancji najniższej emerytury, udzielonej przez rząd uczestnikom systemu emerytalnego.
3. Wysokość świadczenia emerytalnego wynikałaby z podzielenia wartości zgromadzonych w OFE oszczędności przez liczbę miesięcy przeciętnego dalszego trwania życia osoby w wieku emerytalnym. Przykładowo, dla osoby w wieku 67 lat, okres wypłaty wynosiłby około 192,1 miesięcy (jednakowy dla kobiet i mężczyzn) .
4. Zgodnie z decyzją Klienta, okres wypłaty programowanej może być inny niż przeciętne dalsze trwanie życia, jednak nie krótszy niż 10 lat.
5. Wysokość wypłaty programowanej będzie aktualizowana na początku każdego roku kalendarzowego - poprzez podzielenie aktualnej wartości rachunku członka OFE przez liczbę miesięcy pozostającą do zakończenia wypłaty. Ustalona zgodnie z powyższym kwota wypłaty programowanej pozostanie niezmieniona (stała) w danym roku kalendarzowym i będzie wypłacana członkowi OFE w cyklach miesięcznych.
Źródło: Obliczenia własne
Tabela wskazuje przybliżone wartości wypłat programowanych na początku okresu w momencie przejścia na emeryturę w wieku 67 lat. Założono, że w okresie akumulacji opłaty są na poziomie dopuszczonym przez obecnie obowiązujące przepisy prawa. Wysokość składki, jako procent wynagrodzenia brutto, jest zgodna z obowiązującymi przepisami. W okresie akumulacji kapitału przyjęto, że realne tempo wzrostu wynagrodzeń wyniesie 1 proc. rocznie, realna stopa zwrotu z inwestycji w obligacje 1,5 proc. rocznie, zaś realna stopa zwrotu z inwestycji akcje 3,5 proc. rocznie. Założono także, że w okresie akumulacji opłata od składki wyniesie 3,5 proc., zaś opłata za zarządzanie 0,4 proc. wartości zakumulowanych aktywów. W obliczeniach przyjęto aktualne tablice dalszego trwania życia (zob. przypis 1). Założono, iż fundusz w okresie akumulacji inwestuje 45 proc. aktywów w akcje, a następnie płynnie schodzi do poziomu 15 proc. Liczba w nawiasach w kolumnie "pdtż" wskazuje liczbę oczekiwanych dalszych lat życia dla osoby 67-letniej. Wynagrodzenie w wysokości 3 680 zł odpowiada obecnej wartości przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej.
Źródło: Obliczenia własne
Tabela wskazuje przybliżone średnie wartości wypłat programowanych przy założeniu, że realna stopa zwrotu w funduszu ochrony kapitału wyniesie 2 proc. netto (po uwzględnieniu średniej opłaty za zarządzanie w funduszu ochrony kapitału). Pozostałe uwagi i założenia jak w tabeli 1.
6. W przypadku śmierci członka funduszu w trakcie pobierania wypłaty programowanej, jego środki podlegałyby dziedziczeniu.
7. W momencie osiągnięcia wieku emerytalnego, członek OFE miałby prawo zakupu emerytury dożywotniej. Zakup taki odbywałby się poprzez przeniesienie pozostających do dyspozycji środków w OFE do zakładu ubezpieczeń na życie.
8. W celu zmniejszenia ryzyka inwestycyjnego, na 5 lat przed wiekiem emerytalnym, oszczędności zgromadzone dotychczas w funduszu emerytalnym przenoszone byłyby, jako ścieżka domyślna, częściowo, w rocznych ratach, do nowo utworzonego funduszu ochrony kapitału, w którym poziom inwestycji w akcje nie mógłby przekraczać 15 proc. Istniałaby możliwość wybrania indywidualnego trybu przenoszenia: na 6-10 lat przed wiekiem emerytalnym, dla osób o mniejszej akceptacji ryzyka inwestycyjnego.
9. Fundusz ochrony kapitału pobierałby opłaty niższe niż obecnie, a ich wysokość zależałaby od wartości zarządzanych aktywów (nie przekraczałaby jednak przedziału 0,1-0,2 proc. wartości aktywów rocznie) i byłaby określona stawką degresywną. Fundusz oferowałby także minimalną wymaganą stopę zwrotu (na podobnej zasadzie jak obecnie).
II. Argumenty za propozycją
1. Przedstawiona propozycja jest prosta i zrozumiała dla uczestników i nie wymaga tworzenia kosztownych rozwiązań instytucjonalnych, takich jak na przykład nowe, wyspecjalizowane instytucje lub fundusze gwarancyjne.
2. Około ? emerytury będzie pochodziło z ZUS, który będzie oferował zabezpieczenie przed ryzykiem przedwczesnego wyczerpania środków. Z uwagi na zmniejszony poziom składki, zgromadzone oszczędności w systemie kapitałowym nie będą wysokie. W tej sytuacji najbardziej racjonalna i społecznie zrozumiała jest propozycja wypłat programowanych, które umożliwiają osiągnięcie korzyści z dalszego inwestowania kapitału oraz zapewniają dziedziczenie środków.
3. Środki zgromadzone w funduszu ochrony kapitału będą w większości zainwestowane w bezpieczne obligacje skarbowe (krajowe i zagraniczne). Ponadto, osoba pobierająca wypłatę programowaną będzie mogła partycypować w zyskach z inwestycji w akcje i obligacje przedsiębiorstw.
4. Przejście na emeryturę nie wiąże się z koniecznością rozwiązania umowy o pracę. Dlatego w przypadku osób powyżej wieku emerytalnego pracujących na cały lub częściowy etat, istnieje możliwość uzupełniania stanu konta o wpłacane składki emerytalne.
5. Rozwiązanie kapitałowe jest korzystne dla gospodarki - środki są nadal inwestowane w giełdę i projekty związane z finansowaniem inwestycji przedsiębiorstw i państwa.
III. Ograniczenia związane z proponowanym systemem
1. Członek OFE pobierający wypłatę programowaną będzie narażony na ryzyko inwestycyjne. Ryzyko to będzie częściowo zabezpieczone przez bardziej konserwatywną alokację aktywów i gwarancję minimalnej wymaganej stopy zwrotu. Poza tym, w momencie przejścia na emeryturę członek OFE będzie mógł zdecydować, czy przekazać swoje środki do zakładu ubezpieczeń i nabyć emeryturę dożywotnią.
2. Członek OFE pobierający wypłatę programowaną będzie narażony na ryzyko skonsumowania wszystkich swoich oszczędności emerytalnych w OFE po upływie założonego okresu wypłat. Z drugiej strony, rodzina ubezpieczonego będzie miała możliwość dziedziczenia tych środków w przypadku, gdyby umarł on w trakcie tego okresu. Członek OFE może zabezpieczyć się przed ryzykiem wyczerpania środków poprzez zakup emerytury dożywotniej.
IV. Uwagi końcowe
Uważamy, że przedstawiona propozycja jest jednym z najtańszych, a równocześnie korzystnych sposobów konsumpcji oszczędności emerytalnych, zgromadzonych w kapitałowym systemie emerytalnym. Spełnia ona oczekiwania społeczne - pieniądze zaoszczędzone w OFE pozostają własnością członków lub ich rodzin.
Zdajemy sobie sprawę, że członek OFE będzie stał przed wyborem, czy podjąć ryzyko inwestycyjne i ryzyko długowieczności w zamian za potencjalnie wyższe zyski z inwestycji oraz możliwość przekazania środków rodzinie w przypadku przedwczesnej śmierci.
Ryzyko inwestycyjne i długowieczności są w dużej mierze ograniczone faktem, że przy obecnym kształcie systemu emerytalnego zdecydowanie większa część świadczenia emerytalnego będzie pochodzić z ZUS, który oferuje emeryturę w wysokości, co najmniej emerytury najniższej. Co więcej, ryzyko inwestycyjne będzie mniejsze, dzięki istnieniu funduszu ochrony kapitału oraz minimalnej wymaganej stopie zwrotu.
Sprawdź: PROGRAM PIT 2012
