Digitalizacja. Polska gospodarka potrzebuje przyspieszenia

Gospodarki unijne czeka w najbliższej dekadzie przyspieszenie technologiczne związane z dążeniem do zeroemisyjności. Aby sprostać wyzwaniom polityki klimatycznej, przemysł będzie inwestować w unowocześnienie produkcji i innowacyjne rozwiązania. Odkładanie decyzji o digitalizacji oznacza pozostanie w tyle rywalizacji o utrzymanie pozycji na rynku.

- Digitalizacja w polskich firmach postępuje zbyt wolno, jesteśmy opóźnieni w stosunku do konkurencyjnych gospodarek - przekonuje Sebastian Lemieszek z Siemens Polska. - Funkcjonujemy na otwartym rynku, bez digitalizacji stracimy naszą konkurencyjność. Stawki dla pracowników w Polsce w przyszłości nie będą się wiele różniły od tych w całej Europie. Będziemy musieli wyróżniać się inaczej np. w obszarze innowacji. Transformacja cyfrowa to szansa - nie możemy jej zmarnować - dodaje rozmówca Interii.

W polskich firmach produkcyjnych, zwłaszcza małych i średnich przedsiębiorstwach, proces transformacji cyfrowej przebiega zdecydowanie za wolno. Opracowany przez Siemens Polska raport Digi Index wskazuje na potrzebę pilnych działań, zwłaszcza w obszarze zdobywania finansowania digitalizacji i dostępu do know-how.

Digitalizacja, zwłaszcza dla firm z sektora produkcyjnego oraz tych, które myślą o większej ekspansji i zdobywaniu zagranicznych rynków, stała się koniecznością. Trend ten będzie się nasilał - gospodarki unijne czeka wkrótce duże przyspieszenie technologiczne, związane z dążeniem do zeroemisyjności w ramach trwającej transformacji energetycznej. Tymczasem stan digitalizacji polskiej gospodarki nie nadąża za europejskim trendem, co w szczegółach przedstawia raport z badania Digi Index przeprowadzonego na zlecenie Siemensa. Ogólny wskaźnik digitalizacji wyniósł 1,8 pkt. na czterostopniowej skali. Wynik poniżej 2 pkt. świadczy o potrzebie pilnych zmian w zakresie digitalizacji przedsiębiorstw. Badanie zostało przeprowadzone na firmach z czterech sektorów: chemia i farmacja, motoryzacja, produkcja maszyn, przemysł spożywczy.

Sporo firm nadal nie inwestuje wystarczająco szybko w digitalizację. Dzieje się tak nawet mimo kryzysu spowodowanego pandemią, który zaburzył regularność sprzedaży i - zwłaszcza
w początkowym okresie - zerwał łańcuchy dostaw. Badanie Digi Index ujawniło znaczące różnice między branżami. Podczas gdy w branży automotive tylko 3,3 proc. firm nie przeznacza środków na digitalizację, a w branży spożywczej 6,7 proc., to w branży chemicznej i farmaceutycznej jest to już 10 proc., a produkcji maszyn - aż 20 proc. Rośnie za to skłonność do przeznaczania coraz większych środków na digitalizację wśród tych firm, które już wcześniej wydzieliły specjalne budżety na inwestycje w cyfrowe rozwiązania.

Ogłoszony w lipcu 2021 r. unijny pakiet legislacyjny "Fit for 55" wymusi na gospodarkach przyspieszenie industrializacyjne. W najbliższych latach wszystkie europejskie przedsiębiorstwa będą musiały przejść transformację w kierunku ograniczenia emisji CO2, by sprostać restrykcyjnym normom wspólnotowej polityki klimatycznej.

Przepisy "Fit for 55" wskazują ogólny kierunek zmian. Sposób ich realizacji zależy w dużej mierze
od sektora produkcyjnego i jego możliwości technicznych oraz finansowych, by proponować rozwiązania spójne z polityką klimatyczną. Kluczowe dla tej transformacji będzie zaangażowanie i inwencja biznesu, naukowców, inżynierów oraz decydentów. Bez ich udziału pożądane zmiany -
w ogromnej części oparte na innowacyjnych rozwiązaniach cyfrowych oraz automatyzacji - nie będą przebiegać wystarczająco szybko, by spełnić wymagania pakietu klimatycznego UE.

Jak z tym wyzwaniem poradzą sobie polskie firmy przemysłowe? Według danych z raportu Digi Index, w ponad 40 proc. z nich nie wyznaczono budżetu i nie opracowano konkretnego planu działań, a brak wsparcia finansowego to największa trudność w procesie cyfryzacji dla aż 34 proc. firm. Kolejne 40 procent firm przygotowało już lub właśnie opracowuje kompleksową strategię rozwoju w kierunku cyfrowej transformacji. Jeśli ten stan utrzyma się w kolejnych latach, można zakładać, że firmy nie inwestujące w digitalizację będą radzić sobie na rynku coraz gorzej, a część z nich zniknie z niego lub zostanie przejęta przez podmioty nastawione na cyfrową transformację.

Pytane o plany na przyszłość, polskie firmy wydają się dość wstrzemięźliwe. Zaledwie 13,3 proc. z nich jest zdecydowane zwiększyć wydatki na digitalizację w najbliższym roku. Najbardziej optymistyczne podejście prezentuje branża chemiczno-farmaceutyczna - tu aż 30 proc. firm chce zwiększać inwestycje w rozwiązania cyfrowe. Dominuje jednak tendencja utrzymania kosztów
na wcześniejszym poziomie - zachowawczość w inwestycjach deklaruje aż 60 proc. badanych podmiotów. Co szczególnie alarmujące, 6,7 proc. firm z sektora machinery rozważa wręcz redukcję tych wydatków. W pozostałych badanych sektorach takie odpowiedzi praktycznie nie padają.

Przedsiębiorcy czekają na fundusze publiczne, które sfinansują digitalizację. Chodzi m.in. o Fundusz Modernizacyjny dla 10 państw UE, w tym Polski, który ma wesprzeć modernizację systemów energetycznych i poprawę efektywności energetycznej. Pomoże on w finansowaniu drogi państw UE do neutralności klimatycznej. W perspektywie finansowej na lata 2021-2027 aż 30 proc. środków zostanie przeznaczone na cele związane z ochroną klimatu i transportem niskoemisyjnym, a 25 proc. - na wdrażanie innowacyjności, badania i rozwój. Część pieniędzy zostanie przeznaczona na inwestycje strategiczne dla rządu i samorządów. Pod koniec roku powinny ruszyć pierwsze nabory wniosków w ramach regionalnych programów operacyjnych.

Firmy są świadome korzyści płynących z digitalizacji. Najczęściej wskazują na wzrost wydajności (35,3 proc.) i niższe koszty (34 proc.). Jako główną barierę postrzegają finansowanie (34 proc.) oraz brak wiedzy na temat opracowywania strategii i planu działania (16 proc.). Zatem korzystanie z różnych możliwości zarówno wsparcia finansowego, jak i w obszarze wymiany know-how, to dla firm szansa i konieczność. Z jednej bowiem strony przemysł musi funkcjonować zgodnie z normami unijnej polityki klimatycznej; z drugiej - polskie firmy uczestniczą we wspólnym rynku, na którym konkurencja będzie się nasilać. Odkładanie decyzji o digitalizacji oznacza pozostanie w tyle rywalizacji o utrzymanie pozycji na rynku i rozwój.

Wojciech Szeląg