Czy wprowadzenie izby walutowej jest dobrym rozwiązaniem

Wobec zaproponowanej w Strategii gospodarczej rządu przez min. Belkę ścieżki wzrostu PKB 1-3-5-5

określonej przez autora jako .defetystyczna., prof. Kołodko proponuje bardziej dynamiczną ścieżkę wzrostu PKB wg schematu 3-5-7-7.

Osią powyższego planu były:

- dewaluacja złotego do poziomu 4,35 wobec euro, co przy ówczesnym poziomie kursu euro wobec dolara (0,92 USD/EUR) oznaczało to kurs dolara wobec złotego w granicach 4,70 USD/PLN, przy obecnym poziomie (0,99 USD/EUR) oznaczałoby to ok. 4,40 USD/PLN,

- usztywnienie kursu złotego wobec euro na powyższym poziome w ramach izby walutowej (ang. currency board), co spowoduje zablokowanie spirali inflacyjno-dewaluacyjnej. Dzięki temu, wg prof. Kołodki, nastąpi spadek oprocentowania kredytów, co ułatwi finansowanie kapitału obrotowego,

wzrost inwestycji i formowanie rodzimego kapitału.

Poniżej przybliżamy (bardzo skrótowo) koncepcję takiego uregulowania polityki monetarnej jakim jest izba walutowa i jego konsekwencji dla gospodarki oraz realności wprowadzenia takiego rozwiązania w Polsce.

Co to jest izba walutowa

Istota currencu board polega na:

- ustawowym, bardzo ścisłym związaniu emisji pieniądza krajowego z zasobami walut wymienialnych (rezerwami walutowymi) będącymi w dyspozycji banku centralnego, najczęściej w stosunku 1:1,

- ustaleniu sztywnego kursu waluty krajowej wobec wybranej waluty międzynarodowej.

Najważniejszym celem takiego systemu jest ustawowe zagwarantowanie dostatecznej restrykcyjności polityki pieniężnej poprzez pozbawienie rządu możliwości finansowania deficytu budżetowego drogą emisji pieniądza oraz poprzez eliminację uznaniowości polityki pieniężnej.

Rozwiązanie typu currency board stosowane jest zwykle w okresach nadzwyczajnych: - w warunkach hiperinflacji spowodowanej niezdolnoścą do prowadzenia samodzielnej polityki monetarnej lub/i całkowitym rozprzężeniem finansów państwa - aby zaimportować niską inflację poprzez kotwicę

kursową (np. Argentyna czy Bułgaria),

- po wojnie czy odzyskaniu niepodległości by, z braku wiarygodnego i doświadczonego banku centralnego, naśladować politykę monetarną innego kraju (np. Bośnia-Hercegowina, Estonia). Główną konsekwencją takiego rozwiązania jest utrata suwerenności prowadzenia polityki monetarnej przez kraj, który ją wprowadza.

Zagrożenia makroekonomiczne wynikające z wprowadzenia systemu izby walutowej:

- brak autonomicznej polityki monetarnej i narażenie gospodarki krajowej na asymetryczne szoki zewnętrzne . w przypadku izby walutowej nie jest możliwa akomodacja szoków zewnętrznych (np. kryzys naftowy) w sferze polityki monetarnej (poprzez zmianę kursu walutowego lub stóp

procentowych), wtedy wszelkie dostosowania wynikające z takiego szoku muszą przebiegać w sferze realnej gospodarki (np. płac realnych),

- konsekwencje dla systemu bankowego . zagrożenie dla systemu bankowego wynikające z braku pożyczkodawcy ostatniej instancji . banku centralnego, który dostarcza płynności bankom komercyjnym w sytuacjach kryzysu płynności banku, Ponadto w przypadku radykalnego usztywnienia polityki monetarnej wprowadzenie izby walutowej wymagałoby prowadzenia takiej polityki fiskalnej,

która ma zasoby i możliwości służące neutralizacji zaburzeń w równowadze gospodarki wywołanych czynnikami zewnętrznymi. Osiągnięcie takiego stanu wymagałoby w krótkim czasie zrównoważenia finansów publicznych w Polsce. Ponadto wprowadzenie izby walutowej wymagałoby znacznego

uelastycznienia rynku pracy by gospodarka była w stanie zneutralizować ewentualne szoki zewnętrzne. Jeśli te warunki nie zostałyby spełnione ryzyko kryzysu finansowego a la Argentyna znacznie by wzrosło.

Realność wprowadzenia izby walutowej w Polsce

- wymagane zmiany w prawie polskim . wprowadzenie systemu currency board wymagałoby najprawdopodobniej zmiany Konstytucji, a nie tylko zmiany ustawy o NBP, gdyż nie dotyczy to jedynie zmiany reżimu kursowego, lecz zmiany systemu polityki pieniężnej, za którą wg Konstytucji

odpowiedzialny jest NBP. Ponadto wprowadzenie systemu currency board wymagałoby szeregu zmian legislacyjnych.

- reakcja Unii Europejskiej . oficjalne stanowisko UE w tej sprawie znane jest od 2000 r., kiedy to ministrowie finansów UE choć nie wykluczyli możliwości posiadania izby walutowej przez kraj aspirujący do UGiW, lecz tylko w takiej sytuacji gdy izba walutowa stanowi narzędzie walki z inflacją, w

małej otwartej gospodarce charakteryzującej się dyscypliną fiskalną. Tych kryteriów niewątpliwie polska gospodarka nie spełnia. Pozostaje jeszcze poziom kursu walutowego (4,35 PLN EUR), po którym Polska miałaby ostatecznie przystąpić do strefy euro, mamy wątpliwości czy taki kurs przystąpienia Polski do UGiW byłby do zaakceptowania przez UE, jeśli nie zostałby wcześniej zdeterminowany siłami rynku.

Reasumując, sądzimy, ze pomysł wprowadzenia systemu izby walutowej w Polsce był prowokacją intelektualną profesora Kołodki, który, naszym zdaniem, najprawdopodobniej nie zostanie zrealizowany przez rząd.

Uważamy, że mając wiarygodny niezależny bank centralny o ugruntowanej antyinflacyjnej reputacji, Polska nie musi odwoływać się do tak ryzykownych rozwiązań jakim jest izba walutowa.

Jest wysoce prawdopodobne, że koszty takiego rozwiązania przewyższyłyby korzyści wynikające z jego wprowadzenia.

Przy opracowywaniu tekstu wykorzystano następujące publikacje: Ł. Antas, System izby walutowej . korzyści i zagrożenia dla krajów rozwijających się. Materiały i Studia NBP, zeszyt nr 133, Warszawa 2001; E. Pietrzak , Droga w przeszłość, Gazeta Bankowa, 5 . 11 grudnia 2000