Nowa moneta kolekcjonerska: "Historia monety polskiej" - boratynka, tymf Jana Kazimierza
12 lipca 2018 roku Narodowy Bank Polski planuje wprowadzić do obiegu monety kolekcjonerskie o nominałach 50 zł i 500 zł z serii "Skarby Stanisława Augusta" - Henryk Walezy oraz monetę kolekcjonerską o nominale 20 zł z serii "Historia monety polskiej" - boratynka, tymf Jana Kazimierza.
Burzliwe czasy, gdy na tronie zasiadał Jan Kazimierz (1648-1668), przyniosły ważne zmiany w polskim mennictwie. Najbardziej widoczną było pojawienie się w wielkich ilościach drobnej, czysto miedzianej monety - zdeprecjonowanego szeląga. Szelągi te nazywane są boratynkami od nazwiska włoskiego przedsiębiorcy Tytusa Liwiusza Boratyniego. Wybijał on setki milionów tych monet w kilku mennicach, m.in. na zamku w Ujazdowie (dziś w granicach Warszawy). Były one potrzebne do opłacenia buntującego się wojska.
Drugą nowością w polskim systemie menniczym było wprowadzenie srebrnej monety jednozłotowej w postaci fizycznej. Do tej pory złotówka była jedynie jednostką rozliczeniową. Jak dawniej stanowiła równowartość 30 groszy. W rzeczywistości jednak jej wartość realna była o połowę niższa z powodu dużej domieszki miedzi. Złotówkę tę nazywano z kolei tymfem od nazwiska innego przedsiębiorcy menniczego - Andrzeja Tymfa (Andreas Tümphe z północnych Niemiec).
Jest więc zrozumiałe, że to właśnie te dwa nowe rodzaje monet zostały wybrane do zaprezentowania polskiego mennictwa tego okresu. Na awersie naszej nowej monety widnieje rewers tymfa, a na nim, pod koroną, nietypowa tarcza czteropolowa; po jej bokach litery A - T (Andrzej Tymf). W dwóch górnych polach tarczy umieszczono Orła i Pogoń, czyli herby Korony i Litwy. Dolne pole wypełnia napis określający nominał monety: XXX GRO / POL; w środku Snopek Wazów. W otoku napis: MONET[A]: NOV[A]: ARG[ENTEA]:REG[NI] POL[ONIAE] 1663, czyli "moneta nowa, srebrna Królestwa Polskiego".
W tle opisanego rewersu tymfa umieszczono obowiązkową, okrągłą metryczkę z danymi określającymi emitenta współczesnej monety, czyli z Orłem i legendą RZECZPOSPOLITA POLSKA, oraz datą 2018.
Jako dodatkowy element, mający uatrakcyjnić cały stempel, a jednocześnie przybliżyć do epoki, wybrano motyw architektoniczny - sylwetkę późnobarokowego (XVII/XVIII w.) kościoła kamedułów z fundacji Jana Kazimierza w Wigrach. Motyw ten, w poddruku laserowym, umieszczono w pustym polu z lewej strony tarczy jako jej tło.
Na stronie odwrotnej nowej monety widzimy awers tymfa z dużym monogramem królewskim pod koroną - ICR (Joannes Casimirus Rex). Wokół, w podwójnym otoku, biegnie niezwykła legenda, która tłumaczy niską jakość monety: DAT PRETIVM SERVATA SALVS / POTIORQ3 METALLO EST, co znaczy: "Wartość [tej monecie] nadaje ocalone dobro [Rzeczypospolitej], które jest droższe od metalu".
Opisany awers złotówki stanowi tło dla drugiej z opisywanych tutaj monet - miedzianego szeląga. Z braku miejsca pokazano tylko jego awers, czyli stylizowane na antyk popiersie Jana Kazimierza w laurowym wieńcu. Otacza je legenda z imionami króla: IOAN - CAS REX. Na dole monogram Tytusa Liwiusza Boratyniego: T L B.
Na górze w półłuku biegnie napis objaśniający nazwę nowej monety: BORATYNKA, TYMF JANA KAZIMIERZA.
Stanisław Suchodolski