Kto pyta o wiek emeryta?
Wyrokiem z dnia 15.07.2010 r. (sygn. akt K 63/07) Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 24 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych1 w zakresie, w którym przewiduje on, że ubezpieczonemu urodzonemu po dniu 31.12.1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, jest zgodny z art. 32 i art. 33 Konstytucji, tj. m.in. z zasadą równości.
Wniosek o stwierdzenie niezgodności przez Trybunał Konstytucyjny w/w przepisu ustawy o emeryturach z postanowieniami Konstytucji, złożył dnia 27.11.2007 r. ówczesny Rzecznik Praw Obywatelskich. Podnosił on, iż zróżnicowanie wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn, przy zgromadzeniu jednakowego kapitału składkowego, powoduje istotne zróżnicowanie wysokości wypłacanej emerytury.
W uzasadnieniu wyroku Trybunał Konstytucyjny zaznaczył, iż przedmiotowy przepis ustawy emerytalnej normuje ogólną zasadę dotyczącą wieku emerytalnego, jako przesłanki nabycia prawa do emerytury, dla ubezpieczonych urodzonych po 31.12.1948 r. W doktrynie wiek ten określa się, jako tzw. podstawowy wiek emerytalny2. Analizując regulacje unijne dotyczące wieku emerytalnego Trybunał stwierdził, że regulacje prawne w Polsce dotyczące tej kwestii są zgodne z wymogami prawa unijnego. Jednakże zaznaczył również, że prawo unijne przewiduje perspektywiczne zrównanie wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn. W dotychczasowym orzecznictwie Trybunał stał na stanowisku, że kobietom i mężczyznom przysługują równe prawa o charakterze socjalnym, traktując te podmioty, jako "podmioty podobne". Uznawał konieczność ich równego traktowania, zróżnicowanie zaś dopuszczał z obiektywnych względów biologicznych lub społecznych. Podkreśla się, że zakaz dyskryminacji wynikający z art. 32 ust. 2 Konstytucji nie jest tożsamy z zakazem różnicowania sytuacji podmiotów prawa.
W odniesieniu do zarzutów wnioskodawcy dotyczących tego, iż zróżnicowanie wieku emerytalnego może w pewnych okolicznościach powodować istotne zróżnicowanie wysokości wypłacanej emerytury Trybunał Konstytucyjny argumentował, że spełnienie przez ubezpieczonego ustawowych warunków przewidzianych w art. 24 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych powoduje jedynie nabycie prawa do emerytury, co nie oznacza przejścia na emeryturę, czyli realizacji nabytego prawa. Kobieta, która osiągnęła ustawowy wiek emerytalny, może podjąć decyzję co do kontynuowania aktywności zawodowej albo kontynuowania aktywności zawodowej wraz z jednoczesnym pobieraniem emerytury. Zwraca także uwagę, że przedstawione przez wnioskodawcę wyliczenia, zależą od wielu czynników, nie tylko takich jak płeć, czy wiek emerytalny, ale również m.in. zarobki w stosunku do średniej krajowej, wzrost wynagrodzeń w gospodarce. Ze względu m.in. na te okoliczności Trybunał Konstytucyjny uznał, że przedmiotowe postanowienia ustawowe w zakresie zróżnicowania wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn są zgodne z zasadami wyrażonymi w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Należy zauważyć, że do powyższego wyroku Trybunału Konstytucyjnego zgłoszono trzy zdania odrębne, kwestionujące, co do zasady zgodność art. 24 ust 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS z postanowieniami Konstytucji. W zdaniu odrębnym zgłoszonym przez sędzię Teresę Liszcz czytamy, iż niezgodność ta przejawia się w dwóch aspektach: po pierwsze, jeżeli chodzi o nabycie prawa emerytury, po drugie - w zakresie wysokości emerytury. W tym pierwszym aspekcie regulacje ustawowe powodują nierówność na niekorzyść mężczyzn, którą trudno uzasadnić przyczynami obiektywnymi, biorąc pod uwagę krótszą przeciętną życia kobiet i mężczyzn oraz brak danych o gorszym stanie zdrowia lub przydatności do pracy kobiet po ukończeniu 60 lat niż mężczyzn w tym samym wieku. Natomiast w drugim aspekcie mamy do czynienia z nierównością na szkodę kobiet.
Reasumując, należy podkreślić doniosłość przedmiotowego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dla funkcjonowania całego systemu emerytalnego w Polsce.
Szymon Zięba
aplikant radcowski, Kancelaria Prawna PATRIMONIUM Warszawa
Podstawa prawna:
Ustawa zasadnicza - Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dn. 2.04.1997 r. - Dz.U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.
Przypisy:
1. Ustawa z dn. 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - Dz.U. z 2009 roku, Nr 153, poz. 1227 oraz z 2010 r. Nr 40, poz. 224
2. Patrz. I. Jędrasik-Jankowska, Pojęcia i konstrukcje prawne ubezpieczenia społecznego, Warszawa 2009, s. 245
