Z jakich lat pracy naliczana jest emerytura? Okresy składkowe i nieskładkowe

W przypadku osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. długość stażu ubezpieczeniowego nie jest brana pod uwagę przy samym ustalaniu prawa do emerytury, jednak wpływa na jej wysokość. Ważne jednak, aby taki emeryt wykazał jakikolwiek okres ubezpieczenia. Do ww. stażu zaliczają się wszystkie okresy składkowe, tj. opłacania składek na ubezpieczenie społeczne i odprowadzania składek emerytalnych oraz okresy nieskładkowe. 

Długość stażu ubezpieczeniowego ma szczególne duże znaczenie w sytuacji, gdy wyliczone świadczenie emerytalne jest niższe od minimalnej gwarantowanej emerytury, tj. 1780,96 zł brutto od marca 2024 roku. 

Zakład Ubezpieczeń Społecznych może zwiększyć wysokość takiej emerytury pod warunkiem udokumentowania przez wnioskującego wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego. U kobiet wynosi on łącznie 20 lat, natomiast u mężczyzn jest to 25 lat. Okres nieskładkowy może stanowić 1/3 okresu składkowego. Emeryci, którzy nie posiadają wymaganego stażu ubezpieczeniowego, otrzymają emeryturę wyliczoną przez ZUS bez wyrównania do jej minimalnej kwoty. 

Podczas wyliczania wysokości emerytury pod uwagę jest brany staż pracy zawartej na podstawie umowy o pracę. Nie mam tutaj znaczenia wymiar jej etatu. Dodatkowo do stażu pracy zaliczane są również okresy nauki oraz niektóre urlopy. Do emerytury liczy się m.in.:

• okres służby wojskowej;
• okres prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego lub pracy w gospodarstwie małżonka;
• praca za granicą;
• okres, za który sąd przyznał wynagrodzenie pracownikowi przywróconemu do pracy, jeżeli ten podjął potem pracę;
• okres, o który skrócono czas wypowiedzenia w razie zwolnienia pracownika z winy pracodawcy, za które pracownik otrzymał odszkodowanie;
• okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych i stypendium otrzymywanego w trakcie szkolenia np. renta szkoleniowa;
• czas nauki na studiach wyższych (warunkiem doliczenia 8 lat do stażu pracy jest otrzymanie dyplomu ukończenia studiów, niezależnie od długości ich trwania);
• okres urlopu wychowawczego, macierzyńskiego, wypoczynkowego;
• okres pobierania świadczenia chorobowego, powypadkowego oraz rehabilitacyjnego.

Podczas wyliczania wysokości przyznawanej emerytury do stażu pracy nie wlicza się lat świadczenia pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej, tj. umowy zlecenia i umowy o dzieło. Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku urlopów bezpłatnych oraz okresu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

Sam staż pracy jest wykorzystywany do wyliczania kapitału początkowego osób zatrudnionych przed 1 stycznia 1999 roku. Dokumentami potwierdzającymi staż ubezpieczeniowy są m.in. świadectwa pracy lub zaświadczenia od pracodawców. Jeżeli wnioskodawca nie posiada tego typu dokumentów, może dostarczyć do ZUS dowody szczątkowe, które zostaną przeanalizowane przez pracowników instytucji. Mogą to być:

• umowy o pracę;
• opinie o pracy;
• legitymacje ubezpieczeniowe (z wpisem o okresach zatrudnienia);
• legitymacje służbowe;
• legitymacje związków zawodowych;
• wpisy w "książeczkowym" dowodzie osobistym (np. wpisy o zatrudnieniu, wpisy dotyczące dzieci)
• pisma od pracodawcy (np. o powołaniu, mianowaniu, zmianie angażu, przyznaniu nagrody), 
• uwierzytelnione kopie dokumentów lub ich odpisy wydane przez archiwum lub jednostkę, która przechowuje dokumentację zlikwidowanych zakładów pracy,
• zeznania świadków (najlepiej byłych współpracowników).

Czas pobierania zasiłku dla bezrobotnych można udokumentować zaświadczeniem z urzędu pracy. Natomiast potwierdzeniem okresu pobierania stałego zasiłku z opieki społecznej, od którego opłacane były składki na ubezpieczenia społeczne, jest zaświadczenie z ośrodka pomocy społecznej.

Okresy pełnienia zasadniczej służby wojskowej i jej zastępczych form czy też nadterminowej zasadniczej służby wojskowej lub odbywania ćwiczeń wojskowych, można udowodnić na podstawie książeczki wojskowej albo zaświadczenia z wojskowej komendy uzupełnień. Natomiast okres służby zawodowej musi być udokumentowany zaświadczeniem z organu, w którym była ona pełniona. 

Okres niewykonywania zatrudnienia z powodu opieki nad dziećmi można udowodnić poprzez odpis ich aktu urodzenia. Natomiast jeżeli chodzi o osoby, które studiowały przed 1999 r. (i ukończyły dane studia), mogą potwierdzić okres nauki zaświadczeniem z uczelni, w którym musi być zawarty okres trwania i programowy wymiar studiów. Może to być również dyplom ukończenia studiów lub indeks, w którym jest zawarty programowy wymiar studiów.