Brat lub siostra domagają się zachowku? W tej sytuacji nie musisz go wypłacać
Konieczność spłaty rodzeństwa po śmierci rodziców pojawia się wtedy, gdy jedno z dzieci otrzymało darowiznę od rodziców za ich życia lub całość spadku w testamencie, a reszta dzieci została pominięta. Wynika to z mechanizmu zachowku. Jeśli natomiast rodzicie rozdzielili majątek zgodnie z prawem spadkowym, pozostałe dzieci nie będą miały prawa do zachowku.
Spłata może okazać się konieczna w sytuacji, w której np. trójka rodzeństwa otrzymała w spadku po rodzicach 1/3 domu, a jedno z nich chce stać się jedynym właścicielem nieruchomości. Jeżeli jednak nie dochodzi pomiędzy nimi do konfliktu, rodzeństwo może nieodpłatnie zrzec się majątku na rzecz brata lub siostry.
Zachowek to instytucja, która gwarantuje, że osoby uprawnione do spadku otrzymają przynajmniej część majątku, niezależnie od woli spadkodawcy. Jeżeli spadkodawca rozporządził swoim majątkiem inaczej niż wynikałoby to z dziedziczenia ustawowego, uprawnieni mogą żądać zapłaty tzw. zachowku. Podstawę prawną stanowi art. 991 Kodeksu cywilnego.
Zacznijmy od podstaw - prawo do zachowku przysługuje wyłącznie osobom, które zgodnie z ustawą mogłyby dziedziczyć po spadkodawcy. Są to:
- zstępni spadkodawcy (czyli dzieci, wnuki, itd.),
- małżonek,
- oraz rodzice spadkodawcy.
Twoje rodzeństwo nie nabywa prawa do zachowku automatycznie. Wszystkie dzieci są spadkobiercami ustawowymi. Instytucja zachowku ma na celu ochronę tych, którzy zostali pominięci lub poszkodowani w wyniku darowizn dokonanych za życia spadkodawcy (rodziców) lub sporządzonych przez niego testamentów. Warto jednak pamiętać, że prawo do zachowku wygasa po 5 latach. Jeżeli majątek został podzielony zgodnie z zasadami ustawowymi, wówczas rodzeństwo nie może żądać dodatkowej rekompensaty.
Możliwość "spłaty rodzeństwa" pojawia się głównie wtedy, gdy rodzice dokonali darowizny części majątku lub sporządzili testament, w którym jeden z potomków został obdarowany całością spadku, a pozostałe dzieci zostały pominięte. W takich sytuacjach mogą pojawić się roszczenia o zachowek, który wynosi połowę udziału spadkowego, który przysługiwałby rodzeństwu na mocy dziedziczenia ustawowego. Jeśli każde z dzieci otrzyma równy udział lub jeśli rodzice zastosowali odpowiednie mechanizmy zabezpieczające, jak np. umowa dożywocia, nie powstaje obowiązek wypłaty zachowku.
Rodzice mogą przekazać jednemu z dzieci nieruchomość w taki sposób, aby pozostałe dzieci nie wysuwały roszczeń o zachowek. Wówczas spadkobierca, który otrzymał dom po rodzicach, nie będzie musiał później "spłacać" swoich braci i sióstr. Istnieje kilka rozwiązań prawnych, które można zastosować.
- Umowa dożywocia
Umowa dożywocia to forma przekazania własności, w której właściciel nieruchomości (zbywca) przekazuje prawo własności na rzecz obdarowanego (nabywcy) w zamian za dożywotnie świadczenia, np. zapewnienie mieszkania, wyżywienia, opieki medycznej lub innego rodzaju pomocy. Kluczową zaletą umowy dożywocia jest to, że - jako umowa odpłatna i wzajemna - nie jest ona zaliczana do masy spadkowej. W rezultacie, przy otwarciu spadku nie dochodzi do doliczenia tej nieruchomości do wartości majątku spadkowego, a tym samym nie pojawia się obowiązek wypłaty zachowku.
Umowa dożywocia musi być jednak sporządzona w formie aktu notarialnego i zawierać dokładny opis świadczeń, jakie nabywca zobowiązuje się zapewnić zbywcy. Warto również pamiętać o dodatkowych kosztach. W przypadku nieruchomości o wartości 500 tys. zł opłata notarialna oraz podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC) łącznie wyniosą około 12 770 zł.
- Testament i inne rozwiązania
Alternatywą dla umowy dożywocia może być sporządzenie testamentu, w którym spadkodawca precyzyjnie określi, że pewne składniki majątku mają zostać przekazane wyłącznie jednemu dziecku. Pozostałe dzieci musi jednak wydziedziczyć - ale będzie to możliwe tylko wtedy gdy np. zaniedbywały kontakt z rodzicami. Sporządzanie takiego testamentu wymaga jednak szczegółowej analizy i często konsultacji z prawnikiem, który pomoże wyeliminować ryzyko wystąpienia roszczeń.
Kolejną opcją jest zrzeczenie się dziedziczenia przez osoby, które mogłyby dochodzić zachowku. Taka decyzja jest nieodwracalna i wymaga zawarcia stosownej umowy w formie aktu notarialnego. Warto również rozważyć odrzucenie spadku - to rozwiązanie wiąże się z koniecznością złożenia oświadczenia w ciągu 6 miesięcy od śmierci spadkodawcy.
Przeczytaj również:
Brak zapisu w testamencie to nie koniec. Te osoby muszą podzielić się pieniędzmi ze spadku
Ile wynosi zachowek po ojcu? Czy należy się zachowek po matce?
