Dziedziczenie przy rozdzielności majątkowej. Intercyza a spadek
Coraz więcej małżeństw decyduje się na zawarcie umowy majątkowej, która zapewnia im niezależność finansową. Jednak czy taka decyzja ma wpływ na dziedziczenie? Choć intercyza reguluje kwestie majątkowe między małżonkami za życia, nie eliminuje ich z grona spadkobierców. Wyjaśniamy, jakie są skutki prawne intercyzy w kontekście dziedziczenia i jak może ona wpłynąć na podział majątku po śmierci jednego z małżonków.
W polskim prawie zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, zawarcie małżeństwa automatycznie skutkuje powstaniem wspólności majątkowej. Wówczas wszystkie dobra nabyte w trakcie małżeństwa stają się wspólną własnością małżonków.
Zawarcie intercyzy pozwala na wprowadzenie rozdzielności majątkowej, co oznacza, że każdy z małżonków zarządza swoim majątkiem osobno. Może być zawarta zarówno przed ślubem, jak i w trakcie trwania małżeństwa, ale musi być sporządzona w formie aktu notarialnego.
Rodzaje intercyzy:
- zwykła rozdzielność majątkowa: każdy z małżonków zarządza swoim majątkiem osobno. W przypadku rozwodu, małżonek z mniejszym majątkiem może ubiegać się o jego wyrównanie;
- rozszerzenie wspólności majątkowej: małżonkowie mogą zdecydować się na rozszerzenie wspólności majątkowej na określone przedmioty, które normalnie należałyby do majątku osobistego jednego z nich;
- ograniczenie wspólności majątkowej: możliwe jest również ograniczenie wspólności majątkowej i wyłączenie z niej określonych dóbr nabyte w trakcie trwania małżeństwa.
Intercyza pozwala na zachowanie majątku nabytego przed ślubem jako osobistego. W przypadku prowadzenia działalności gospodarczej, intercyza chroni majątek drugiego małżonka przed ewentualnymi długami. Podczas spisywania umowy u notariusza małżonkowie mogą dostosować swoje stosunki majątkowe do indywidualnych potrzeb i oczekiwań.
Jeśli intercyza zostanie zawarta w trakcie trwania małżeństwa, dotychczas zgromadzony majątek wspólny zostaje podzielony. W przypadku zakończenia wspólności majątkowej, udziały małżonków w majątku wspólnym są równe, chyba że umowa majątkowa małżeńska stanowi inaczej. Sposób podziału tego majątku ustalają małżonkowie w treści umowy.
Jednym z efektów ustanowienia rozdzielności majątkowej jest brak możliwości wspólnego rozliczania podatku dochodowego od osób fizycznych przez małżonków.
Rozdzielność majątkowa, choć zmienia sposób zarządzania majątkiem w trakcie trwania małżeństwa, nie wpływa na zasady dziedziczenia po zmarłym małżonku. W polskim prawie dziedziczenie odbywa się na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego, a rozdzielność majątkowa nie wyklucza małżonka z kręgu spadkobierców.
Jeżeli zmarły nie sporządził testamentu, spadek zostanie podzielony zgodnie z zasadami dziedziczenia ustawowego. Według art. 931 Kodeksu cywilnego w pierwszej kolejności do spadku powołani są małżonek oraz dzieci zmarłego. Oznacza to, że nawet jeśli małżonkowie mieli ustanowioną rozdzielność majątkową, to po śmierci jednego z nich, drugi małżonek dziedziczy na równi z dziećmi.
Jeżeli zmarły nie pozostawił testamentu, małżonek dziedziczy co najmniej ¼ spadku, niezależnie od liczby dzieci. W przypadku, gdy zmarły nie miał potomstwa, spadek dziedziczą małżonek oraz rodzice zmarłego, przy czym małżonek otrzymuje połowę spadku.
Małżonek może zostać wyłączony z dziedziczenia jedynie na mocy testamentu. Jednak nawet w takiej sytuacji, małżonek ma prawo do zachowku, który wynosi połowę wartości udziału, który przypadłby mu w przypadku dziedziczenia ustawowego.
Przykład:
Załóżmy, że małżonkowie Jan i Barbara zawarli umowę o rozdzielność majątkową. W trakcie trwania małżeństwa Jan zgromadził majątek o wartości 200 000 zł. Po śmierci Jana, jego majątek dziedziczą Barbara oraz ich dwoje dzieci. Każdy z nich otrzymuje równą część spadku, czyli po 66 666 zł. Gdyby małżonkowie nie mieli dzieci, Barbara odziedziczyłby połowę majątku, a resztę rodzice zmarłego Jana.
Rozdzielność majątkowa nie powinna mieć wpływu na dziedziczenie emerytury po zmarłym małżonku. Oznacza to, że żona lub mąż zmarłej osoby może ubiegać się o rentę rodzinną, która jest świadczeniem przysługującym uprawnionym członkom rodziny. Renta rodzinna przysługuje, jeśli zmarły miał ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy. Małżonek jest jedną z osób, które mogą ubiegać się o rentę rodzinną, niezależnie od tego, czy w małżeństwie istniała wspólność majątkowa.
Wdowa lub wdowiec może otrzymać rentę rodzinną, jeśli spełnia określone warunki. Zgodnie z ustawą o emeryturach i rentach z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, wdowy lub wdowcy mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli w chwili śmierci męża lub żony osiągnęli wiek 50 lat lub byli niezdolni do pracy. Alternatywnie, prawo do renty przysługuje, jeśli wdowa lub wdowiec wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym, które nie osiągnęło 16 lat lub 18 lat, jeśli kontynuuje naukę w szkole.
Ze względu na to, że pomimo spisania intercyzy dziedziczenie odbywa się na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego, współmałżonek dziedziczy nie tylko majątek, ale również długi zmarłego. Oznacza to, że po przyjęciu całości spadku może być zobowiązany do ich spłaty.
Dziedziczenia długów można uniknąć, odrzucając spadek. W takim przypadku współmałżonek nie dziedziczy ani majątku, ani długów zmarłego. Alternatywnie, może przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza, co oznacza, że odpowiada za długi tylko do wysokości odziedziczonego majątku.
Przeczytaj również:
Związki partnerskie a niższy PIT. Skorzystać może kilkaset tysięcy Polaków
Darowizna a spadek. W tych przypadkach masa spadkowa jej nie obejmuje
