Dziedziczenie ustawowe. Jaka jest kolejność spadkobierców?
Podział majątku po osobie zmarłej może nastąpić z udziałem testamentu bądź zgodnie z dziedziczeniem ustawowym. Regulacje dotyczące tego drugiego sposobu są zawarte w prawie spadkowym. Przy podziale majątku na drodze ustawy istotna jest kolejność dziedziczenia przez spadkobierców. Jak konkretnie ona wygląda? Odpowiadamy.
Jeżeli spadkodawca nie pozostawił po sobie testamentu lub powołani przez niego spadkobiercy nie chcą przyjąć spadku, to wówczas podział majątku odbywa się na zasadzie dziedziczenia ustawowego, czyli dziedziczenia według przepisów prawa spadkowego. Rzeczony rodzaj podziału spadku może być również zastosowany w sytuacji, gdy spadkodawca zostawił po sobie testament, jednak dokument został uznany za nieważny. Jak wynika z przepisów zapisanych w Kodeksie cywilnym, taka sytuacja ma miejsce wówczas, gdy testament sporządzono:
- pod wpływem groźby;
- w stanie wyłączającym swobodne albo świadome podjęcie decyzji i wyrażenie swojej woli;
- pod wpływem błędu, który uzasadniałby przypuszczenie, że w razie, gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu w takiej treści.
Dziedziczenie ustawowe może również dotyczyć tej części majątku, która nie została uwzględniona przez spadkodawcę w testamencie. Regulacje dotyczące tej formy dziedziczenia można znaleźć w Księdze 4 Kodeksu cywilnego.
Dziedziczenie ustawowe odbywa się zgodnie z określoną w ustawie kolejnością. Istnieje sześć grup spadkobierców, którzy dziedziczą z ustaloną hierarchią. Owa kolejność prezentuje się następująco:
- Pierwsza grupa: małżonek i dzieci spadkodawcy (dziedziczą oni w częściach równych, część małżonka nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku);
- Druga grupa: małżonek i rodzice spadkodawcy;
- Trzecia grupa: małżonek i rodzeństwo spadkodawcy;
- Czwarta grupa: dziadkowie spadkodawcy;
- Piąta grupa: pasierbowie spadkodawcy;
- Szósta grupa: gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy i Skarb Państwa.
Jeżeli zstępni zmarłego nie dożyli otwarcia spadku, to wówczas ich część przechodzi na ich dzieci, czyli wnuków/wnuczki spadkodawcy. Jeśli spadkodawca nie miał żadnej rodziny, to wówczas jego majątku przechodzi w ręce gminy jego ostatniego miejsca zamieszkania. Gdy owo miejsce nie jest możliwe do ustalenia, to wtedy spadek trafia do Skarbu Państwa.
Okazuje się, że zgodnie z przepisami zapisanymi w Kodeksie cywilnym, spadkobiercą nie może być osoba fizyczna, która w chwili otwarcia spadku nie żyje oraz osoba prawna, która w tym czasie nie istnieje. Co więcej, spadkodawca może zostać uznany za sąd za niegodnego dziedziczenia. Dzieje się tak w przypadku:
- dopuszczenia się do ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;
- nakłonienia spadkodawcy do sporządzenia lub odwołania testamentu za pomocą podstępu lub groźby;
- ukrycia, podrobienia lub zniszczenia testamentu;
- uporczywego uchylania się od obowiązku alimentacyjnego wobec spadkodawcy;
- uporczywego uchylania się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą.
Osoba uznana za niegodną spadku zostaje wyłączona z dziedziczenia w taki sposób, jakby nie dożyła otwarcia spadku. Jeżeli spadkodawca przebaczył danemu spadkobiercy, to wówczas ten nie może zostać uznany za niegodnego spadku.
Warto również wiedzieć, że zgodnie z artykułem 940 Kodeksu cywilnego: "Małżonek jest wyłączony od dziedziczenia, jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione.".
