Inwestorzy zaczęli tracić nadzieję

Od październikowego szczytu wartość aktywów netto funduszy inwestycyjnych obniżyła się o ponad 50 mld zł i wiele wskazuje na to, iż nie jest to jeszcze koniec zniżkowego trendu.

Klienci funduszy nadal wolą odkupywać posiadane tytuły uczestnictwa niż kupować nowe, co więcej, w czerwcu i lipcu saldo nabyć i umorzeń było znacząco większe niż wiosną (w lipcu, według wstępnych szacunków Analiz Online i IZFiA, wyniosło -3,5 mld zł). Widać zatem , iż klienci TFI, którzy przeczekali styczniowe spadki i potem wstrzymywali się z decyzjami inwestycyjnymi w oczekiwaniu na poprawę koniunktury, zaczęli tracić nadzieję na giełdowe wzrosty i ? godząc się nawet ze sporymi stratami ? postanowili przenieść posiadane oszczędności do bezpieczniejszych form lokowania kapitału (depozyty bankowe, produkty strukturyzowane). W tej sytuacji wydaje się, iż jedyną nadzieją na powrót optymizmu na rynek funduszy, a tym samym wzrost wartości zarządzanych aktywów, jest trwalsza (co najmniej kilkumiesięczna) poprawa sytuacji na GPW w Warszawie. Dopiero wówczas inwestorzy mogą rozważyć zasadność ponownego powierzenia części swoich oszczędności funduszom inwestycyjnym.

Spadek środków funduszy

W czerwcu WAN funduszy obniżyła się aż o 8,4 mld zł (to trzeci największy spadek w historii) do 96,4 mld zł. Tym samym, po raz pierwszy od grudnia 2006 r., suma środków ulokowanych w funduszach inwestycyjnych była niższa niż 100 mld zł. Za spadek ten odpowiedzialne były w równym stopniu fundusze mieszane (ich aktywa obniżyły się o 4,53 mld zł) oraz fundusze akcyjne (-4,26 mld zł). W przypadku tych ostatnich było to jednak głównie konsekwencją spadku wartości akcji w ich portfelach, gdyż saldo nabyć i umorzeń wyniosło tylko -0,9 mld zł. Prawie dwukrotnie większy odpływ netto kapitału zanotowały natomiast fundusze mieszane (-1,7 mld zł). Jedynie pięć towarzystw zanotowało wzrost WAN. Największy stał się udziałem TFI zarządzających funduszami dedykowanymi i adresowanymi do inwestorów instytucjonalnych Copernicus Capital TFI zyskało 513 mln zł, a Ipopema TFI 208 mln zł. W największym stopniu obniżyła się wartość aktywów funduszy zarządzanych przez Pioneer Pekao TFI (-2,16 mld zł), BZ WBK AIB TFI (-1,42 mld zł) i ING TFI (-1,26 mld zł).

Na koniec lipca WAN funduszy wyniosła 93,2 mld zł i była o 3,3 proc. niższa od czerwcowej. Ponownie największy spadek wartości aktywów zanotowały fundusze mieszane (-2,39 mld zł) i akcyjne (-1,45 mld zł). Wzrosły natomiast aktywa funduszy pieniężnych i gotówkowych (o 0,20 mld zł) i nieruchomości (o 0,60 mld zł). Wzrost WAN odnotowało sześć towarzystw (największy 317 mln zł TFI PZU). Największe spadki dotknęły, tak jak miesiąc wcześniej, liderów krajowego rynku Pioneer Pekao TFI straciło 0,83 mld zł (kontroluje 20,6 proc. rynku), BZ WBK AIB TFI 0,66 mld zł, ING TFI 0,42 mld zł, a PKO TFI 0,31 mld zł. Na piąte miejsce wśród największych TFI awansowało KBC TFI wyprzedzając BPH TFI.

Wyniki inwestycyjne

Dwucyfrowe spadki głównych indeksów warszawskiej giełdy w czerwcu spowodowały kilkunastoprocentowe obniżki wycen funduszy akcyjnych (w tym zwłaszcza funduszy małych i średnich spółek), a w mniejszym stopniu (kilkuprocentowe spadki) również funduszy zrównoważonych i stabilnego wzrostu. Złe nastroje panujące na parkietach europejskich i amerykańskich przyczyniły się także do sporych strat (sięgających nawet 10 proc.) funduszy akcji zagranicznych. Dodatkowym czynnikiem negatywnie wpływającym na ich wyceny (a także wyceny funduszy obligacji zagranicznych) było również po raz kolejny osłabienie euro, a zwłaszcza dolara wobec złotego. Straty przekraczające w niektórych przypadkach 1 proc. zanotowały także fundusze lokujące aktywa na krajowym rynku obligacji. Wpłynęły na to: czerwcowa podwyżka stóp procentowych przez RPP, oczekiwania kontynuacji procesu zacieśniania polityki pieniężnej oraz brak zainteresowania inwestorów zagranicznych polskim rynkiem długu. Wśród funduszy otwartych najlepiej w czerwcu poradziły sobie fundusze funduszy hedgingowych zarządzane przez Superfund TFI.

Lipcowe wyniki inwestycyjne funduszy lokujących aktywa w instrumenty udziałowe okazały się znacznie lepsze niż czerwcowe, co było rezultatem poprawy koniunktury. Spadki nie ominęły natomiast funduszy koncentrujących się w swoich inwestycjach na segmencie małych i średnich spółek. Poważnie zmalały (a czasami nawet całkowicie zniknęły) zyski pozostałych funduszy polskich akcji. Liderami wzrostów okazały się podmioty inwestujące w spółki sektora finansowego (ING i Skarbiec), które skorzystały z rosnących wycen banków notowanych na GPW. Gorzej od krajowych funduszy akcji radziły sobie w lipcu fundusze akcji zagranicznych, co było wynikiem zarówno spadków na parkietach w Europie i Stanach Zjednoczonych, jak też silnej deprecjacji euro (-4,5 proc.) i dolara (-3,2 proc.) wobec naszej waluty. Znacznie lepiej niż miesiąc wcześniej wypadły natomiast fundusze polskich obligacji, z których większość zyskała na wartości ponad 1 proc. (sześć funduszy nawet ponad 2 proc.). Zmiana koniunktury na rynku ropy spowodowała natomiast, iż lipiec okazał się całkowicie nieudany dla większości funduszy Superfund, których jednostki zniżkowały o kilkanaście procent, tracąc tym samym istotną część pokaźnych zysków wypracowanych w pierwszym półroczu.

Nowe prawo dla funduszy

25 lipca Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o funduszach inwestycyjnych, ustawy ? Prawo bankowe oraz ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym. Ustawa ta m.in. dostosowuje polskie prawo do obowiązujących od 2004 r. w Unii Europejskiej Dyrektywy 2004/39/WE w sprawie rynków instrumentów finansowych (tzw. dyrektywy MiFID) oraz Dyrektywy 2007/73/WE wprowadzającej środki wykonawcze do dyrektywy 2004/39/WE w odniesieniu do wymogów organizacyjnych i warunków prowadzenia działalności przez przedsiębiorstwa inwestycyjne oraz pojęć zdefiniowanych na potrzeby tejże dyrektywy.

7 sierpnia Senat wprowadził cztery poprawki do ustawy i przekazał ją ponownie do Sejmu.

Tymczasem 16 lipca KE opublikowała projekt zmienionej dyrektywy UCITS. Jest on kolejnym etapem przeglądu ram prawnych dotyczących funkcjonowania funduszy inwestycyjnych w Unii Europejskiej. Zmiany proponowane przez KE zmierzają do znacznego zmodyfikowania i uproszczenia procedury notyfikacji funduszy zagranicznych zamierzających zbywać tytuły uczestnictwa w innych państwach unijnych, ułatwienia dokonywania transgranicznego łączenia funduszy, wprowadzenia nowej konstrukcji funduszy UCITS (tzw. funduszu podstawowego i funduszy powiązanych), zastąpienia dotychczasowego skrótu prospektu informacyjnego funduszu nowym dokumentem ofertowym, przyjaznym dla przeciętnego odbiorcy oraz usprawnienia i zacieśnienia współpracy między nadzorcami w poszczególnych państwach członkowskich. Komisja planuje dodać do projektu także przepisy dotyczące usprawnienia funkcjonowania paszportu spółki zarządzającej, które wymagają jeszcze uzyskania pomocy ze strony Komitetu Europejskich Regulatorów Papierów Wartościowych (CESR).

Miliard zysku TFI

Według danych GUS, towarzystwa funduszy inwestycyjnych wypracowały w 2007 r. zysk netto w wysokości 1 018,1 mln zł, co oznacza 92,8-procentowy wzrost w skali roku. Wynagrodzenie za zarządzanie funduszami stanowiło 85,4 proc. przychodów operacyjnych, zaś opłaty manipulacyjne 12,2 proc. tych przychodów. Wynik ze sprzedaży ukształtował się na poziomie 1 197 mln zł, tj. o 93,1 proc. wyższym niż rok wcześniej.

Na koniec 2007 r. TFI dysponowały aktywami ogółem o wartości 2 207 mln zł. Udział inwestorów zagranicznych w kapitale zakładowym wyniósł 39,5 proc.

Lokaty funduszy w skali roku wzrosły o 42,2 proc. i wyniosły 129,9 mld zł, z czego 52,1 proc. przypadało na akcje, a 39,9 proc. na papiery dłużne. Główną pozycją papierów dłużnych pozostały obligacje. Łączny udział akcji i papierów dłużnych w portfelu zmniejszył się o 1,2 pkt. proc. do 92,1 proc. na rzecz pozostałych instrumentów finansowych. Fundusze ulokowały 7,1 mld zł w tytuły uczestnictwa emitowane przez zagraniczne instytucje wspólnego inwestowania. Zwiększyło się również zaangażowanie funduszy w jednostki uczestnictwa, listy zastawne, kwity depozytowe i wierzytelności.

dr Tomasz Miziołek

Uniwersytet Łódzki