Jak opodatkować odchodzącego na emeryturę?

Okazuje się, że opodatkowanie w przypadku wspomnianych wypłat może przybierać różne formy. Ustawa o pdof inaczej określa bowiem zasady opodatkowania przychodów otrzymywanych przez pracowników i inaczej przez emerytów i rencistów. Wpływ na sposób opodatkowania konkretnego świadczenia będzie miał zarówno status osoby otrzymującej dane świadczenie (tj. pracownika lub emeryta), jak również podstawa otrzymania przez nią takiego świadczenia. Od tego zależy czy pracodawca potrąci zaliczkę na podatek, czy też zryczałtowany podatek dochodowy.

W jakich przypadkach zaliczka?

Zazwyczaj pracownikowi przechodzącemu na emeryturę lub rentę, zakład pracy wypłaca przysługujące należności jeszcze przed ustaniem stosunku pracy. Wówczas od wszystkich tego typu przychodów uzyskanych przez przyszłego emeryta lub rencistę, zakład pracy jest zobowiązany pobrać zaliczkę na podatek dochodowy. Chodzi tu oczywiście o te należności, które nie zostały zwolnione od podatku dochodowego. Tym samym pobór zaliczki nie dotyczy m.in. świadczeń rzeczowych wypłaconych z ZFŚS, o ile spełniają one warunki do zwolnienia określone w art. 21 ust. 1 pkt 67 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.).

Obowiązek poboru zaliczki może wystąpić również już po wygaśnięciu stosunku pracy, czyli wtedy, gdy podatnik będzie już jedynie byłym pracownikiem. Decydujące w tej kwestii jest rozstrzygnięcie, czy podstawą otrzymania przez emeryta lub rencistę danego świadczenia jest istniejący wcześniej pomiędzy nim a byłym pracodawcą stosunek pracy. Jak widać na sposób opodatkowania nie będzie miał wpływu termin dokonania wypłaty danego świadczenia. Jeżeli uzyskane przez podatnika przychody mogą otrzymać wyłącznie pracownicy, czyli zaliczyć je można do należności wynikających z Kodeksu pracy albo umowy o pracę lub też regulaminu wynagradzania - wówczas wypłacając je już po ustaniu stosunku pracy, zakład jako płatnik obowiązany będzie do poboru zaliczki na podatek. Tego typu sytuacja wystąpi m.in. w przypadku wypłat dotyczących odpraw emerytalnych, odpraw rentowych, nagród jubileuszowych, nagród z zakładowego funduszu nagród czy też różnego rodzaju premii.

Przykład

Z dniem 30.04.2008 r. pan Jan S. przeszedł na emeryturę. Pracodawca w dniu 28.04.2008 r. wypłacił mu wynagrodzenie należne za m-c kwiecień 2008 r. oraz ekwiwalent za urlop. Nie wypłacił mu jednak w tym dniu odprawy emerytalnej - została ona wypłacona dopiero 16.05.2008 r.

W momencie otrzymania odprawy emerytalnej pan Jan był już emerytem. Pomimo tego zakład pracy od dokonanych wypłat miał obowiązek poboru zaliczki na podatek dochodowy. Odprawa jest bowiem należnością, którą otrzymać może wyłącznie pracownik.

Od czego 10 proc. ryczałtu?

Inaczej wygląda sposób opodatkowania przychodu otrzymanego przez podatnika od byłego pracodawcy, jeżeli przychód nie jest należnością wynikającą z Kodeksu pracy, umowy o pracę lub regulaminu wynagradzania. W przypadku gdy taki przychód mogą otrzymać również czynni zawodowo pracownicy, jego opodatkowanie uzależnione jest od statusu posiadanego przez podatnika w momencie otrzymania świadczenia. Jeżeli jest to status emeryta lub rencisty - zakład pracy zamiast zaliczki ma obowiązek poboru zryczałtowanego podatku dochodowego w wysokości 10% należności.

Najczęściej zakład pracy wypłaca swoim emerytom świadczenia socjalno-zapomogowe. I to ich dotyczyć będzie opodatkowanie ryczałtem. Przy czym przyjąć należy, że chodzi tu o wszelkie świadczenia, tj. zarówno pieniężne, jak i niepieniężne. W każdej zatem sytuacji, w której zakład pracy zapewni takie świadczenia byłemu pracownikowi (emerytowi lub renciście), obowiązywać będzie zryczałtowana forma ich opodatkowania. Nie jest istotny w tym przypadku moment przyznania takiego świadczenia. Oczywiście dotyczy to tych świadczeń, które nie korzystają ze zwolnienia od podatku.

Przykład

Ewa B. w marcu 2008 r. złożyła wniosek o dofinansowanie z ZFŚS wczasów agroturystycznych. W maju 2008 r. komisja przyznała jej dofinansowanie w wysokości 700 zł. Wypłata świadczenia nastąpiła w lipcu 2008 r., natomiast pani Ewa przeszła na emeryturę z dniem 30.06.2008 r. Ponieważ w chwili wypłaty, czyli w momencie powstania przychodu, pani Ewa była już emerytką - zakład pracy miał obowiązek potrącenia od kwoty tego przychodu 10% zryczałtowanego podatku dochodowego.

Nie podlegają opodatkowaniu przychody otrzymywane przez emerytów lub rencistów zwolnione od podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 26 i 38 ustawy o pdof, czyli:

* zapomogi otrzymane w przypadku indywidualnych zdarzeń losowych, klęsk żywiołowych, długotrwałej choroby lub śmierci - do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2.280 zł,

* świadczenia rzeczowe lub ekwiwalenty pieniężne w zamian tych świadczeń otrzymywane przez emerytów i rencistów, w związku z łączącym ich poprzednio z zakładami pracy stosunkiem służbowym stosunkiem pracy lub spółdzielczym stosunkiem pracy oraz od związków zawodowych - do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2.280 zł.

Powyższe wynika z art. 30 ust. 1 pkt 4 ustawy o pdof. Nie wymienia on innych zwolnień stąd może powstać wątpliwość, czy zakład pracy może odstąpić od pobrania zryczałtowanego podatku, gdy emeryt otrzyma świadczenia zwolnione od podatku na podstawie innych przepisów. Przykładem takiego świadczenia mogą być, wymienione w art. 21 ust. 1 pkt 78 ww. ustawy, dopłaty do wypoczynku dzieci i młodzieży do lat 18. Brak określenia w nim podatników uprawnionych do otrzymania zwolnionej od podatku dopłaty oznacza, że w jego zakresie mieszczą się również dopłaty wypłacane emerytom lub rencistom.

autor: Agata Cieśla

Gazeta Podatkowa Nr 455 z dnia 2008-05-19