Jak wyliczyć podatek od spadku? Spadkobiercy z grupy zerowej nie zapłacą go wcale

Podatek od spadku to danina publiczna, którą muszą uiścić osoby nabywające majątek w drodze dziedziczenia. Podatek ten jest naliczany od wartości nabytego majątku i jest regulowany przez ustawę z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz.U. 1983 nr 45 poz. 207 z późn. zm.).

Nie każda osoba, która otrzymuje majątek w drodze spadku lub darowizny, jest zobowiązana do zapłaty podatku. Zasady te są zależne od grupy podatkowej, do której przynależy nabywca, oraz od wartości przekazanego majątku. Obowiązujące limity zwalniające z opodatkowania w 2024 roku to:

• 36 120 zł dla osób z I grupy podatkowej,
• 27 090 zł dla osób z II grupy podatkowej,
• 5733 zł dla osób z III grupy podatkowej.

Dodatkowo zwolnienie z podatku przysługuje członkom tzw. zerowej grupy podatkowej, do której należą: małżonek, dzieci, wnuki, prawnuki, rodzice, dziadkowie, rodzeństwo, ojczym i macocha. W ich przypadku całkowite zwolnienie jest możliwe, jeśli zgłoszą darowiznę lub spadek do urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy. Po spełnieniu tego wymogu wysokość przekazanego majątku nie wpływa na obowiązek podatkowy - niezależnie od jego wartości nie muszą płacić podatku.

Przy określaniu kwoty wolnej od podatku należy również uwzględnić sumę wszystkich darowizn i spadków otrzymanych od tej samej osoby w okresie ostatnich 5 lat. Przekroczenie tego limitu może skutkować koniecznością zapłaty podatku, nawet jeśli pojedyncza darowizna lub spadek mieszczą się w kwotach zwolnionych.

Stawki podatku od spadków i darowizn są uzależnione od grupy podatkowej, do której należy spadkobierca. Wyróżniamy trzy grupy podatkowe:

• Grupa I: Małżonek, zstępni (dzieci, wnuki), wstępni (rodzice, dziadkowie), pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha.
• Grupa II: Zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa, rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych.
• Grupa III: Inne osoby niezaliczane do grupy I i II.

Wysokość podatku od spadków i darowizn w 2024 roku zależy od grupy podatkowej, do której należy obdarowany, oraz wartości otrzymanego majątku. Aktualne stawki wynoszą.

I grupa podatkowa

• Nadwyżka do 11 833 zł - 3%.
• Nadwyżka od 11 833 zł do 23 665 zł - 355 zł + 5% od nadwyżki ponad 11 833 zł.
• Nadwyżka powyżej 23 665 zł - 946,60 zł + 7% od nadwyżki ponad 23 665 zł.

II grupa podatkowa

• Nadwyżka do 11 833 zł - 7%.
• Nadwyżka od 11 833 zł do 23 665 zł - 828,40 zł + 9% od nadwyżki ponad 11 833 zł.
• Nadwyżka powyżej 23 665 zł - 1 893,30 zł + 12% od nadwyżki ponad 23 665 zł.

III grupa podatkowa

• Nadwyżka do 11 833 zł - 12%.
• Nadwyżka od 11 833 zł do 23 665 zł - 1 420 zł + 16% od nadwyżki ponad 11 833 zł.
• Nadwyżka powyżej 23 665 zł - 3 313,20 zł + 20% od nadwyżki ponad 23 665 zł.

Dla najbliższych członków rodziny (Grupa I) przewidziano zwolnienie z podatku, jeśli zgłoszą oni spadek do urzędu skarbowego w ciągu 6 miesięcy od jego otrzymania.

Jeśli chcemy dokładnie wyliczyć podatek od spadku, musimy ustalić wartość rynkową wszystkich składników majątku, które wchodzą w skład spadku. Wartość ta powinna być określona na dzień otwarcia spadku, czyli na dzień śmierci spadkodawcy.

Na podstawie relacji rodzinnych między spadkodawcą a spadkobiercą należy określić, do której grupy podatkowej należy spadkobierca. Następnie od wartości majątku należy odjąć kwotę wolną od podatku. Wynik to podstawa opodatkowania. Na podstawie podstawy opodatkowania należy zastosować odpowiednią stawkę podatkową zgodnie z grupą podatkową.

Przykład 1: Grupa I (najbliższa rodzina)

Wartość spadku: 20 000 zł
Kwota wolna: 11 833 zł
Nadwyżka: 20 000 zł - 11 833 zł = 8 167 zł

Podatek:

• 3% od nadwyżki (do 11 833 zł): 8 167 zł × 3% = 245 zł

Do zapłaty: 245 zł

Przykład 2: Grupa II (dalsi krewni)

Wartość spadku: 25 000 zł
Kwota wolna: 9 637 zł
Nadwyżka: 25 000 zł - 11 833 zł = 13 167 zł

Podatek:

• 7% od nadwyżki do 11 833 zł: 2 196 zł × 7% = 154 zł
• 9% od nadwyżki powyżej 11 833 zł: 13 167 zł × 9% = 1 185 zł

Do zapłaty: 1 339 zł

Przykład 3: Grupa III (osoby niespokrewnione)

Wartość spadku: 50 000 zł
Kwota wolna: 4 902 zł
Nadwyżka: 50 000 zł - 23 665 zł = 26 335 zł

Podatek:

• 12% od nadwyżki do 11 833 zł: 8 167 zł × 12% = 980 zł
• 16% od nadwyżki powyżej 11 833 zł: 12 168 zł × 16% = 1 947 zł

Do zapłaty: 2 927 zł

Pierwszym krokiem jest wypełnienie formularza SD-Z2. Formularz ten jest deklaracją nabycia spadku, w której spadkobierca informuje urząd skarbowy o wartości nabytej masy majątkowej i jej składnikach. Formularz SD-Z2 można pobrać ze strony internetowej Ministerstwa Finansów lub odebrać osobiście w urzędzie skarbowym. Należy dołączyć do niego następujące dokumenty:

• postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku lub akt poświadczenia dziedziczenia sporządzony przez notariusza;
  
  
• kopie aktów własności nieruchomości, jeśli w skład spadku wchodzą nieruchomości;
  
  
• dowód rejestracyjny samochodu, jeśli w skład spadku wchodzi pojazd;
  
  
• zaświadczenie z banku potwierdzające stan posiadanych środków pieniężnych na lokatach, jeśli w skład spadku wchodzą środki pieniężne.

Wypełniony formularz SD-Z2 wraz z załącznikami należy złożyć w urzędzie skarbowym właściwym dla miejsca zamieszkania spadkobiercy. Można to zrobić osobiście, wysłać pocztą lub złożyć elektronicznie za pośrednictwem platformy e-Deklaracje. Zgłoszenie nabycia spadku należy złożyć w terminie sześciu miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku lub sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia.

Przekroczenie tego terminu może skutkować utratą prawa do zwolnienia z podatku od spadków i darowizn oraz nałożeniem sankcji finansowych. Po złożeniu formularza SD-Z2 i niezbędnych dokumentów, urząd skarbowy potwierdzi przyjęcie zgłoszenia. W przypadku braków formalnych urząd może wezwać spadkobiercę do ich uzupełnienia.

Przeczytaj również:

Darowizna. Jak urząd skarbowy może ją sprawdzić?

Podział spadku po rodzicach: Kto ma do niego prawo?

Spadek po nieznanym krewnym. Jest sposób, by uniknąć dziedziczenia długów