Kiedy należy się odprawa z pracy? Ile można dostać?
Odprawa z pracy to forma rekompensaty, przysługująca pracownikowi w sytuacji, gdy stosunek pracy zostaje rozwiązany z przyczyn od niego niezależnych. Przepisy regulujące prawo do odprawy (ustawa z dnia 13 marca 2003 roku o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników) dokładnie reguluje kto i kiedy ma prawo dostać takie zadośćuczynienie. Przewiduje też pewne wyjątki.
Prawo do odprawy przysługuje w określonych sytuacjach związanych z rozwiązaniem stosunku pracy z przyczyn niezależnych od pracownika. Możemy wyróżnić dwa główne przypadki.
Zwolnienia grupowe
O zwolnieniach grupowych mówimy, gdy pracodawca zatrudniający co najmniej 20 pracowników rozwiązuje umowy o pracę z przyczyn niedotyczących pracowników, a skala zwolnień w ciągu 30 dni obejmuje:
- co najmniej 10 pracowników (przy zatrudnieniu poniżej 100 osób),
- 10% zatrudnionych (przy liczbie pracowników od 100 do 299),
- co najmniej 30 osób (przy zatrudnieniu 300 lub więcej osób).
Zwolnienia indywidualne
Nawet jeśli zwolnienie dotyczy jednego pracownika, odprawa przysługuje, jeśli przyczyny rozwiązania umowy wynikają z decyzji pracodawcy, np. likwidacji stanowiska pracy, reorganizacji zakładu czy trudnej sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa.
W obu przypadkach konieczne jest, aby przyczyna zwolnienia leżała wyłącznie po stronie pracodawcy. Odprawa może przysługiwać także w przypadku rozwiązania umowy za porozumieniem stron, jeśli inicjatorem był pracodawca.
Wysokość odprawy zależy od stażu pracy u danego pracodawcy i wynosi:
- 1-miesięczne wynagrodzenie - jeśli pracownik był zatrudniony krócej niż 2 lata,
- 2-miesięczne wynagrodzenie - przy stażu pracy od 2 do 8 lat,
- 3-miesięczne wynagrodzenie - dla pracowników zatrudnionych dłużej niż 8 lat.
Warto zaznaczyć, że odprawa nie może przekroczyć 15-krotności minimalnego wynagrodzenia (liczone na dzień rozwiązania stosunku pracy).
Przykład: Jeśli pracownik z 5-letnim stażem zarabia 5000 zł brutto miesięcznie, przysługuje mu odprawa w wysokości: 5000 zł × 2 = 10 000 zł brutto.
Przepisy dotyczące odpraw obowiązują pracodawców zatrudniających co najmniej 20 osób. W przypadku mniejszych firm odprawy mogą być przyznawane na podstawie wewnętrznych regulacji lub umów o pracę. I w drugą stronę - niektóre przedsiębiorstwa wprowadzają korzystniejsze warunki odpraw w swoich regulaminach pracy lub indywidualnych umowach, np. przyznając dodatkowe świadczenia pieniężne.
Bywają też sytuacje, w których ma miejsce wypowiedzenie zmieniające (np. znaczące obniżenie wynagrodzenia) stanowiące podstawę do przyznania odprawy, jeśli pracownik zdecyduje się na rozwiązanie umowy.
Odprawa powinna zostać wypłacona najpóźniej w ostatnim dniu zatrudnienia. Jeśli pracodawca opóźni wypłatę, pracownik może domagać się odsetek za zwłokę. W przypadku sporu dotyczącego odprawy pracownik ma prawo dochodzić swoich roszczeń przed sądem pracy, ale po kolei.
W przypadku niewypłacenia odprawy pracownik powinien skierować wezwanie do zapłaty do pracodawcy. Jeśli to nie przyniesie skutku, warto złożyć pozew do sądu pracy. Warto też pamiętać, że pracownik może skorzystać z pomocy Państwowej Inspekcji Pracy.
Prawo do odprawy z pracy jest elementem ochrony pracownika w sytuacjach, gdy traci on zatrudnienie z przyczyn od niego niezależnych. Jej wysokość i warunki wypłaty zależą od stażu pracy oraz przyczyn rozwiązania umowy. Aby uniknąć problemów, warto znać swoje prawa i obowiązki pracodawcy - podstawą do ewentualnych roszczeń są zapisy wspomnianej ustawy. W przypadku wątpliwości dotyczących zasad wypłaty odprawy warto skorzystać z porady prawnej lub pomocy instytucji zajmujących się ochroną pracowników.
