Odsetki ustawowe za opóźnienia

Czym tak naprawdę są odsetki ustawowe? To jedno z najskuteczniejszych mechanizmów, którego celem jest zdyscyplinowanie kontrahentów lub klientów do terminowego regulowania wszelkich należności wynikłych z tytułu wykonanej usługi, lub sprzedanego towaru. W sytuacji, gdy klient nie wywiązał się z umownego okresu zapłaty, wierzyciel ma możliwość zastosowania wezwania do zapłaty całej przewidzianej kwoty oraz dodatkowego zadośćuczynienia w postaci odsetek ustawowych. 

Odsetki ustawowe są mechanizmem uniwersalnym, który może być zastosowany w każdej sytuacji niewywiązania się z umowy - bez względu na to, czy brak płatności wynika z sytuacji dłużnika, czy też fakt, jaką szkodę poniósł sam wierzyciel. Odsetki ustawowe mają swoją z góry ustaloną wartość oraz zasadność stosowania, a aktami prawnymi, które regulują ten obszar, jest Ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, a także kodeks cywilny. 

W Polskim ustawodawstwie możemy wyróżnić trzy rodzaje odsetek, które są regulowane prawnie. Pierwszy rodzaj to odsetki za opóźnienie w przypadku nieuregulowania części lub całości zobowiązania. Są one naliczane w momencie, gdy kontrahent lub klient nie wywiązał się z umowy, której częścią jest dokonanie płatności w terminie. Jeśli umowa nie reguluje wysokości odsetek za opóźnienie, stosuje się stawki ustalane w przepisach. 

Drugi rodzaj to odsetki kapitałowe, aplikowalne w przypadku klientów, którzy nie wywiązują się z obowiązku terminowego regulowania miesięcznych rat. W takim wypadku odsetki należą się za cały wykorzystany przez klienta kapitał, a ich wysokość jest ujęta albo w samej umowie pożyczki, albo ustanowiona w ustawie kodeksu cywilnego. 

Trzeci rodzaj odsetek to odsetki za opóźnienia w transakcjach handlowych, które są regulowane przez Ustawę o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. Ten rodzaj odsetek stosuje się w przypadku współpracy B2B, czyli transakcjach pomiędzy przedsiębiorstwami. 

W jakiej sytuacji możemy zgodnie z prawem naliczyć odsetki naszym klientom lub kontrahentom? Zgodnie z prawem już od pierwszego dnia, w którym umowna kwota w danym okresie nie wpłynęła na nasze konto. Zapis o występowaniu odsetek za niewywiązanie się z terminowej zapłaty często stanowi podpunkt umowy, jednak fakt nieobecność takiej informacji wcale nie oznacza, że wierzyciel nie ma prawa o takie odsetki wystąpić.

Jeśli wartość odsetek nie została zdefiniowana w samej umowie, należy zastosować wartość z góry oznaczoną w ustawie. Odsetki powinny być naliczane za każdy dzień zwłoki, począwszy od dnia następnego po dniu, w którym termin płatności mija. W sytuacji, gdy kontrahent po tym dniu wpłaci jedynie całość zobowiązania, my wciąż możemy ubiegać się o uregulowanie reszty kwoty, na którą składa się wartość wyliczonych odsetek ustawowych. W tym miejscu możemy sprawdzić, jaka kwota odsetek prawnie należy nam się w ramach danego opóźnienia. 

Jaką kwotą odsetek ustawowych jesteśmy w stanie obarczyć dłużnika, gdy nie wywiązuje się on z terminowego pokrycia faktury? Jeśli w umowie nie zawarliśmy zapisu o wysokości odsetek, jesteśmy zobowiązani do żądania odsetek ustawowych ustanowionych odgórnie. 

Wartość odsetek ustawowych za opóźnienie stanowi równowartość stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego, co oznacza, że nie jest to wartość stała przez cały rok, i w zależności od decyzji Rady Polityki Pieniężnej może się ona różnić. 

Wartość odsetek kapitałowych w 2022 roku wynosi 7% w stosunku rocznym, natomiast stawka odsetek za opóźnienie wynosi 9% w stosunku rocznym. Ustawa określa także wartości maksymalne, których nie można przekroczyć, jeśli decydujemy się na zawarcie zapisu o wysokości odsetek w umowie. Maksymalna wysokość odsetek ustawowych wynosi zatem 14%, natomiast maksymalna stawka odsetek za opóźnienie to wartość 18% w stosunku rocznym. W poprzednim roku stopa referencyjna zmieniała się kilkukrotnie, dlatego każdorazowo warto zapoznać się z aktualnymi stawkami odsetek ustawowych. 

Czy obliczenie wartości odsetek ustawowych to duże wyzwanie dla przedsiębiorcy, który chce oprócz odzyskania należnej kwoty uzyskać rekompensatę za niedotrzymanie warunków umowy? Na szczęście obliczenie należnych odsetek jest bardzo proste i ogranicza się do skorzystania ze wzoru:

Wartość zaległej kwoty x liczba dni występowania zwłoki x wysokość ustawowych odsetek / 365

To wzór, który umożliwia nam precyzyjne określenie kwoty, która jest nam należna już od pierwszego dnia zwlekania z odzyskaniem należnej kwoty. By jeszcze bardziej ułatwić sobie obliczenie wartości odsetek ustawowych, możemy skorzystać z kalkulatora internetowego, który w kilka sekund obliczy wartość naszego dodatkowego dochodu. 

Istotne - stopy procentowe uwzględnione w artykule obowiązują od 9 marca 2022 roku i z czasem mogą ulec zmianie